مناسبات تجاری مشهد و افغانستان با تاکید بر جایگاه هرات در سه دهه پایانی حکومت قاجار (1344-1313ق.)

مراودات تجاری مشهد با شهرهایی چون هرات، کابل و قندهار در دهه‌های پایانی حکومت قاجار از اهمیت به‌سزایی برخوردار بود. پس از معاهده صلح پاریس (1273ق./1857م.) میان ایران و انگلیس که به جدایی هرات و به رسمیت شناختن استقلال افغانستان از طرف ایران انجامید، سرانجام پس از چند دهه کشمکش، روابط اقتصادی ایران و افغانستان در زمینه تجاری وارد مرحله‌ جدیدی شد. هدف از پژوهش حاضر با تکیه بر روش تحلیلی توصیفی، پاسخ به این پرسش‌ها است که پس از جدایی هرات و فروکش کردن تبعات این جدایی، در بازه‌ زمانی 1344-1313ق. چه کالاهای در مسیر هرات و مشهد مبادله می‌شد؟ چه عواملی بر تجارت این دو شهر موثر بود؟ و موانع عمده این تجارت چه بود؟ با وجود کمبود منابع در این زمینه و ضرورت مطالعه جزئی‌نگر، یافته‌ها حاکی از آن است که ناامنی مسیرهای تجاری و دریافت عوارض گمرکی از کالاها، مشکل اساسی تجارت مشهد و افغانستان به‌ویژه ایالت هرات در سه دهه پایانی حکومت قاجار بوده است.