نخستین دریافت‌های سفرنامه‌نویسان ایرانی از تمدن غرب در دورۀ قاجار

شکست‌های ایرانیان در جنگ با روسیه در دورۀ قاجار، ایرانیان را از زاویۀ یک تمدن مغلوب با غرب آشنا کرد. سیاست‌مدار، متفکر و منورالفکر ایرانی خود را در مقام مقایسه با تمدن جدید قرار داد و شروع به گرته‌برداری از آن کرد. نخستین آشنایی‌های مصلحانۀ ایرانیان با تمدن جدید از خلال آگاهی‌هایی به وجود آمد که سفرنامه‌نویسان ایرانی از تمدن غرب ارائه نمودند. بیشتر این سفرنامه‌نویسان، پس از حیرت در برخورد با این تمدن جدید نتوانستند پیشرفت‌های اروپا را در راستای تحولات مفهومی و نظری تحلیل نمایند؛ بنابراین به تقلیل این مسائل در حد امور عینی روی آوردند. اگرچه بخشی از این امر را باید حاصل ناتوانی‌های زبانی دانست؛ اما مهم‌تر از آن، ناتوانی درک مبانی نظری و مفاهیم جدید به‌دلیل یکسان‌پنداری‌ بود که این افراد میان سنت و تجدد برقرار کرده بودند و صرفاً برتری غرب را از منظر فناورانه می‌نگریستند. در این مقاله، نگارنده به‌دنبال این است تا با بررسی سفرنامه‌های سیاحان ایرانی از غرب، دریافت‌های نخستین سفرنامه‌نویسان دوران قاجار از تمدن غرب را بررسی و تحلیل کند.