عوامل موثر بر روابط صفویان با گورکانیان

مناسبات ایران صفوی با هند گورکانی یکی از دوره های پر افت و خیز در تاریخ روابط خارجی دو کشور ایران و هند است. تحرکات ازبکان شیبانی به عنوان دشمن مشترک گورکانیان و صفویان، از عوامل موثر بر تنظیم روابط خارجی ایران و هند بود و وجود این تهدید مشترک مرزی، سبب نزدیکی روابط آنان شد. فعالیت نظامی گسترده دولت عثمانی در غرب ایران نیز صفویان را بر آن می‌داشت تا برای آرام نگه داشتن مرزهای شرقی به دنبال حسن روابط با دولت گورکانی باشند. گذشته از تحولات سیاسی، پیوند دیرینه ایرانیان و هندیان و اشتراکات فرهنگی متعدد موجب پیوند نزدیک میان شاهان صفوی و سلاطین گورکانی شد. در روابط صفویان و گورکانیان مانند هر مناسبات دو جانبه دیگر، عوامل تنش‌زا نیز وجود داشت. حکومت های محلّی منطقه دکن که برخی از آنان شیعی‌مذهب بودند، همواره از حمایت دربار صفوی برخوردار می‌شدند و دولت گورکانی با ادعای مالکیت بر دکن، از توسعه روابط میان سلسله های محلی و دولت ایران ناخشنود بود. گرچه مساله حکومت های محلی دکن برای صفویان ارزش خاصی داشت، اما مهم ترین عامل موثر بر تیرگی روابط ایران و هند گورکانی، مساله قندهار بود و این موضوع، چندین بار به واکنش نظامی منجر شد. در پژوهش حاضر، با تکیه بر روش تاریخی، عوامل موثر بر روابط صفویان ایران و گورکانیان هند شناسایی و تشریح شده است.