بُن‌نگرۀ «شخصیت‌گرایی» در اصول‌فقه و هویت‌یابی نظریۀ حقُ‌الطاعه

بن‌نگره «شخصیت‌گرایی» بر اصول‌فقه معاصر سایه افکنده است. این بن‌نگره دارای خاستگاه زبانی و اجتماعی است که سرچشمه آن زبان عربی به‌عنوان زبان دانش‌های اسلامی است. در اصول‌فقه، ساختار امر با اندیشه شخصیت‌گرایی تحلیل می‌شود؛ بدین‌گونه که وقتی آمر/ مولا نسبت به کاری امر می‌کند، درحقیقت، شخصیت آمر به عملی که بدان امر شده ربط پیدا می‌کند. درنتیجه، مامور اگر امر را انجام ندهد درواقع به شخصیت آمر و کرامت او ضربه زده و احترام آمر را رعایت نکرده است. در بن‌نگرۀ شخصیت‌گرایی، ملاک استحقاق عقاب در مخالفت با امر مولا، زیرپاگذاشتن احترام به مولا، طغیان عبد بر مولای خویش و هتک حرمت شخصیت اوست که بنابر تفسیر عقل عملی صورت می‌گیرد. نظریۀ حق‌الطاعه به‌عنوان نمونه اعلای بن‌نگرۀ شخصیت‌گرایی از این منظر نقد می‌شود. بن‌نگرۀ شخصیت‌گرایی متناسب با جوامع طبقاتی بوده و مانع رشد تفکر قانونی در اصول‌فقه است. همچنین نقدهایی براساس رویکرد عقلایی و سنجش میان ارزش احتمال و محتمل در برابر نظریۀ حق‌الطاعه قرار می‌گیرد و به دیدگاه پیشنهادی در حجیت احتمال اشاره می‌شود.