قرآن کریم الهام بخش قواعد اصولی

علم اصول و قواعد آن نقش به سزایی در فهم قرآن و سنت و استنباط احکام شرعی از این دو منبع دارد، به‌گونه‌ای که بدون شناخت این اصول و قواعد، دستیابی به این هدف امکان‌پذیر نیست. با این حال، خاستگاه این علم همواره محل اختلاف میان عالمان فریقین بوده است. برخی فقیهان اهل سنت، ابوحنیفه را بنیان‌گذار این علم دانسته‌اند، در‌حالی‌که برخی دیگر، ابداع آن را به شافعی یا شاگردان او نسبت داده‌اند. در مقابل، برخی فقیهان امامیه، امام باقر و امام صادق ع را بنیان‌گذاران این دانش معرفی کرده و شاگردان ایشان را نخستین تدوین‌کنندگان آن دانسته‌اند.با این وجود، حقیقت آن است که خاستگاه اولیۀ علم اصول و قواعد آن، قرآن کریم است، چراکه در آیات متعددی، اصول و مبانی این دانش به صورت نهفته بیان شده است. رسول خدا6 و اهل‌بیت عصمت و طهارت: نخستین کسانی بودند که این اصول و قواعد را از آیات قرآن استخراج کرده و برای فهم و استنباط احکام شرعی از متون تشریع، در اختیار جامعۀ اسلامی قرار دادند.در این پژوهش، ضمن بررسی و نقد دیدگاه‌های پیشین، دیدگاه اخیر با ارائۀ ادلۀ متعدد اثبات شده و اشتمال قرآن کریم بر برخی اصول و قواعد این دانش مورد تحلیل و تبیین قرار گرفته است.

uṣūlī principles inpired by the holy qurʼān

the science of uṣūl al-fiqh (islamic legal theory) and its principles play a fundamental role in interpreting the qurʼān and sunnah, as well as in deriving religious rulings from these primary sources. indeed, without knowledge of these methodological principles, proper juristic derivation would be unattainable. the origins of this discipline, however, remain contested among both shīʻah and sunnī scholars.while some sunnī jurists credit abū hanīfah as the founder of uṣūl al-fiqh, others attribute its development to al-shāfiʻī or his students. conversely, imāmī scholars maintain that imām al-bāqir and imām al-ṣādiq (peace be upon them) established this science, with their students serving as its first systematizers.this study argues that the primary source of uṣūlī principles is in fact the qurʼān itself, as numerous verses implicitly contain the foundational methodology for legal derivation. the prophet muḥammad and the ahl al-bayt (peace be upon them) were the first to extract these principles from qurʼānic verses and formulate them for the muslim community’s use in understanding and deriving rulings from divine texts. through critical analysis of existing scholarship and presentation of textual evidence, this paper demonstrates the qurʼān’s substantive inclusion of core uṣūlī principles and methodological rules.keywords: uṣūl al-fiqh, qurʼānic authority, islamic legal theory, juristic methodology, derivation of rulings