نقد اختصاص «شعائر الله» به مناسک حج در قرآن کریم

قرآن کریم، به‌مثابۀ «ثقل اکبر»، همواره مرجع نخستین احکام و شرایع اسلام بوده و حجیت سنت نیز در پرتو آن معنا می‌یابد. مرجعیت علمی قرآن سطوح متعددی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها «اعتبار و حجیت آن در تکالیف دینی» است.یکی از موضوعاتی که قرآن کریم به‌صورت انحصاری مرجع فهم و تبیین آن بوده، «شعائر الله» است. واژۀ «شعائر» در چهار مورد از آیات قرآن، به‌صورت مضاف به لفظ جلاله به کار رفته است. بر اساس نظر مشهور، شعائر الهی یا دینی شامل مجموعه‌ای از اشخاص، اشیا، اعمال و مناسک است که به‌عنوان «مظهر و نشانه» دین شناخته می‌شوند؛ ازجمله پیامبر9 و امامان:، حج و مناسک آن، نماز جمعه و جماعت، مساجد و مشاهد ائمه:، ایام محرم و عزاداری‌ها.قرآن کریم بر تعظیم شعائر الهی تاکید کرده و از هتک حرمت آن‌ها نهی فرموده است. یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مباحث در این زمینه، مفهوم «شعائر دینی» و گستره آن است. پرسش اصلی این است که آیا شعائر دینی به مناسک و مشاعر حج محدود می‌شود یا معنایی عام‌تر دارد. این اختلاف نظر ناشی از تفاوت دیدگاه‌های اهل لغت و مفسران در تعریف این واژه است.این مقاله به روش معناشناسی و تحلیل مفهومی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای تدوین شده و به بررسی مرجعیت قرآن کریم در تبیین مفهوم و گسترۀ معنایی شعائر پرداخته و نشان داده است که این مفهوم به برخی مصادیق خاص محدود نیست. نتیجۀ این بررسی، تقویت دیدگاهی خواهد بود که عدم انحصار شعائر به مناسک حج را مرجح می‌داند.دیدگاه مختار این تحقیق که راهی میانه نیز پیشنهاد می‌دهد، آن است که هرچند قرآن کریم منبع و مرجع اصلی در استکشاف شعائر الهی است و آیات مرتبط با شعائر همگی در بستر مناسک حج نازل شده‌اند؛ اما با توجه به کاربرد لغوی این واژه در آیات و همچنین از رهگذر کشف ملاک آن، می‌توان هر امری را که از نظر شرع یا عرف به‌عنوان «شعائر دینی و الهی» شناخته شده و دارای دو عنصر اعلام (آشکارسازی) و اعتلا (بزرگداشت) باشد، مصداق «شعائر الله» دانست.

criticism of the allocation of shʻāʼir allāh to the ḥajj rituals in the holy qurʼān

the holy qurʼān, as the &the greater weighty thing (al-thiql al-akbar) &, has always been the primary reference for the rulings and religious laws of islam, and the authority of the sunnah also finds meaning in its light. the scientific authority of the qurʼān has several levels, one of the most important of which is &its credibility and authority in religious obligations.& one of the topics for which the holy qurʼān has been the exclusive reference for understanding and explaining is the &god’s sacraments (shʻāʼir allāh) &. the word &shʻāʼir& is used in four verses of the quran as added to the word &allāh&. according to the widely known viewpoint, divine or religious sacraments include a set of persons, objects, actions, and rituals that are known as the &manifestations and signs& of religion which includes; the prophet and imāms (p.b.u.t), ḥajj and its rituals, friday and congregational prayers, mosques and the shrines of the imāms, the days of muḥarram, and mourning. the holy qurʼān emphasizes the veneration of allāh’s sacraments and prohibits their desecration. one of the most important and fundamental issues in this regard is the concept of “religious sacraments” and its scope. the main question is whether religious sacraments are limited to the rituals of ḥajj or have a more general meaning. this disagreement arises from the different views of linguists and commentators on the definition of this term. using the method of semantics, conceptual analysis and library resources, this study examines the authority of the holy qurʼān in explaining the concept and semantic scope of sacraments and shows that this concept is not limited to some specific instances. the result of this study will be to strengthen the view that it is preferable non-exclusion of sacraments to the rituals of ḥajj. the selected view of this study, which also suggests a middle way, is that although the holy qurʼān is the main source and reference in exploring allāh’s sacraments, and the verses related to sacraments were all revealed in the context of the ḥajj rituals, considering the literal use of this word in the verses and also through the discovery of its criteria, any matter that is recognized as &religious and divine sacraments & from the perspective of sharʻ  (religious law) or ʻurf (customary practice) and has two elements ʼiʻlām and ʼiʻtilā, can be considered an example of &allāh’s sacraments&.key words: the authority of the qurʼān, allāh’s sacraments, veneration of religious rituals, qurʼānic semantics.