ظرفیت استناد به قرآن کریم در تحکیم قواعد اصولی ، «موردشناسی سورۀ بقره»

مرجعیت قرآن کریم در علم اصول به این معنا است که برای اثبات قواعد اصولی، قرآن کریم یکی از منابع اصلی و مورد مراجعه باشد. توجه ویژه به قرآن کریم و این ذهنیت که برای هر قاعدۀ اصولی باید در آیات الهی به دنبال مستندی برای رد یا اثبات آن قاعده بود، نشان از مرجعیت قرآن کریم در علم اصول دارد. در نوشتار پیش‌رو، با این پیش‌فرض که قرآن کریم در علم اصول می‌تواند و باید به‌عنوان مرجعی علمی و الهی مورد توجه قرار گیرد، به مطالعۀ اسناد آثار اصولیان و میزان استفادۀ آن‌ها از آیات الهی برای اثبات یا رد قواعد مطرح در علم اصول پرداخته شده است. سپس با مراجعه به آیات سورۀ بقره به‌عنوان نمونه‌ای موردی از کل آیات الهی و تحلیل و بررسی دلالی آن‌ها با نگاه اثبات یا رد قواعد اصولی، این نتیجه به دست آمده است که قرآن از مرجعیت لازم در آثار اصولیان برخوردار نبوده است. چراکه به‌طور تقریبی آیات مشهور و مطرح در آثار اصولیان حدود 30 آیه از مجموع آیات قرآن کریم در 12 بحث اصولی است، درحالی‌که یافته‌های این پژوهش نشان‌دهندۀ قابلیت استناد به 39 آیۀ مختلف در 34 مسئلۀ اصولی در این سوره است.

the capacity of citing the holy quran in strengthening uṣūlī principles: an analysis of sūrah al-baqarah

within the discipline of uṣūl al-fiqh (islamic legal theory), the marjaʻīyyah (epistemic authority) of the qurʼān signifies its status as a primary source for establishing foundational principles. the prevailing methodological assumption that every uṣūlī principle requires verification through qurʼānic evidence demonstrates the scripture’s authoritative role in this field.this study investigates the qurʼān’s actual utilization as a theological and jurisprudential reference in classical uṣūlī scholarship. through systematic analysis of major uṣūlī works, the research first evaluates the extent to which scholars employed qurʼānic verses to substantiate or refute legal-theoretical principles. subsequently, it conducts a focused examination of sūrah al-baqarah as a representative case study, analyzing the potential application of its verses across various uṣūlī discussions.the findings reveal a significant discrepancy between the qurʼān’s theoretical authority and its practical implementation in uṣūlī works. while classical scholars typically cite approximately thirty well-known verses across twelve uṣūlī topics, this study demonstrates that thirty-nine verses from sūrah al-baqarah alone could potentially serve as evidence for thirty-four distinct uṣūlī issues. these results suggest that the qurʼān’s full hermeneutical potential remains underutilized in traditional uṣūlī discourse.keywords: qurʼānic authority, uṣūl al-fiqh, legal theory, qurʼānic evidence, sūrah al-baqarah