امکان سنجی فقهی انحصار انتفاع یا مالکیت شهرداری بر پسماند جامد شهری

امروزه با پیشرفت جامعه شهری، پدیده بازیافت به یک درآمدزایی تبدیل شده است. این مسئله چالش‌هایی را در حوزه‌های مختلف ایجاد کرده است. یکی از این چالش‌ها بحث تعیین مالکیت پسماند است. شهرداری به جهت سیاست‌های جدید مدیریت شهری، خود را تنها نهادی که دارای حق استفاده از منافع پسماند است، معرفی می‌کند اما از طرف دیگر شرکت‌های خصوصی با تمسک به تساوی مردم در حق حیازت اموال اعراض شده، این سیاست را مخالف اسناد بالادستی و قواعد عامه فقهی-حقوقی می‌دانند. سوال اساسی این است که آیا می‌توان ادله شرعی‌ای برای اثبات انحصار مالکیت یا انتفاع شهرداری بر پسماند اقامه کرد؟ در این نوشتار ادله شرعی از دو مسیر: «اعراض و اباحه تصرف»، «حیازت، حق اولویت و مالکیت سطل زباله» و با روش تحلیلی-توصیفی موردبررسی قرار گرفته است. نتیجه حاصل‌شده امکان اثبات مطلوب از راه تطبیق بحث اعراض، اباحه تصرف و حیازت، البته بنا بر برخی مبانی فقهی است. همچنین می‌توان از راه قول به حق اولویت یا مالکیت بر سطل زباله، شرکت‌های خصوصی را از حیازت منع کرد و در پایان مسئله از منظر فقه حکومتی نیز بررسی و بیان گردیده است که درصورتی‌که مطالب ارائه‌شده از منظر فقه فردی مورد مناقشه قرار بگیرد، فقیه مسلط بر ملاکات می‌تواند با رویکرد فقه حکومتی چالش را حل کند.

jurisprudential feasibility study on municipal monopoly over the use or ownership of municipal solid waste

with the expansion of urban societies, waste recycling has become a significant source of revenue, leading to various legal and administrative challenges. one such challenge concerns the ownership of waste. under new urban management policies, municipalities assert exclusive rights over the use and benefits of waste. conversely, private companies, arguing for the equal right of all individuals to abandoned property, consider this policy to be in conflict with higher-level legal frameworks and fundamental jurisprudential principles. the central question of this study is whether sharʿī evidence can substantiate the municipality’s exclusive right to ownership or use of waste. using an analytical-descriptive method, this study examines religious evidence from two perspectives: (1) the permissibility and prohibition of taking possession and (2) possession, the right of priority, and ownership of waste bins. the findings indicate that, based on certain jurisprudential principles, it is possible to justify the municipality’s monopoly by applying the doctrine of prohibition and permissibility regarding taking possession. furthermore, private companies may be restricted from claiming ownership of waste bins by recognizing the municipality’s right of priority or ownership. finally, the issue is analyzed within the framework of governmental jurisprudence.