«اشتباه مفهوم به مصداق» در تعریف ربا و نقش آن در ارزیابی عملیات بانکی (مطالعه تطبیقی در قرآن، روایات و فقه امامیه)

گفتمان رایج درباره ربا تعریف آن در قالب ربای قرضی، معاملی و جاهلی است. در نظام بانکداری اسلامی با تکیه بر این گفتمان هرگونه شائبه ربوی بودن قراردادها نفی می‌شود؛ زیرا ربای معاملی در بانک صورت نمی‌گیرد، قرض هم درصد ناچیزی از تسهیلات را شامل می‌شود که نوعاً به صورت قرض الحسنه است. جریمه تاخیر هم در قالب وجه التزام دریافت می‌شود که در مقابل تخلف مدیون از ادای دین در سررسید است و نه در مقابل تمدید مهلت تا ربای جاهلی بشود. با این حال، به نظر می‌رسد این گفتمان دچار مغالطه اشتباه مفهوم به مصداق شده است؛ زیرا در قرآن کریم حکم ربا بیان شده است نه تعریف و مصداق آن و در روایات هم حکم برخی مصادیق بیان شده است. حال پرسش این است که مفهوم و ماهیت ربا چیست؟ چه وجه مشترکی بین مصادیق ذکر شده برای ربا وجود دارد؟ اگر ربا منحصر به ربای قرضی و معاملی است، چرا برخی فعالیت های دیگر مثل بیع عینه و... تحت عنوان ربا منع شده است؟ در این مقاله به روش استقرا و تحلیل موارد به این نتیجه رسیده ایم که ربا مفهوم جامعی دارد که شامل همه مصادیق موجود و نوپیدا می‌شود و قرض و معامله ربوی دو مصداق روشن این مفهوم اند.حکم ربا در قرآن اطلاق دارد و شامل هر مصداقی می شود که این مفهوم بر آن صدق کند. این مفهوم عبارت است از: «زیاده لزومی بر سرمایه در ازای مدت با تضمین اصل و فرع» که روایات و شواهد تاریخی نیز این مفهوم را تایید می‌نماید. این مفهوم امروزه در تمام قراردادهای بانکی راه یافته است.

Concept-to-Exit Mistake in the definition of usury and its role in evaluating banking operations.Comparative Study in the Quran, Traditions and Islamic Imams

In the Islamic banking system, relying on this discourse, any suspiciousness of contracts is denied, because the transaction rig that does not occur in the bank also includes a small percentage of the facility, which is typically borrowed. Delinquent fines are also received in the form of an obligation that is due to the violation of the obligation of religion at maturity, and not against the extension of the grace period to the abduction of ignorance. But this discourse seems to have been mistaken for the concept. Because in the Holy Qur’an the verdict of the rabbi is expressed and not its definition, it has been stated in some traditions in some narrations. But what is actually the meaning and nature of riba? What is the common ground between the examples mentioned for the robbery? If the robbery is unique to the loan, why are some other activities, such as unemployment, etc., are prohibited? In this paper, in the method of induction and analysis of cases, it has been concluded that rabba has a comprehensive concept that includes all existing and emerging examples. The grave deal is two clear examples of this concept. Rabbah refers to the Qur’an and includes every instance that this The concept is being reduced. This concept is &excessive necessity for a householder in exchange for a period of time, with the assurance of the principle&, the traditions and historical evidence confirms this concept. This concept has emerged today in all banking contracts.