بررسی تفسیر آیات اهل ذکر در منابع تفسیری

این مقاله مسئله‌ مطرح‌شده در آیات اهل ذکر را بررسی می‌کند. آیهٔ 43 نحل و 7 انبیا، به مخاطبان دستور داده است مطلبی را از اهل ذکر بپرسند. در تعیین مخاطب، پرسش، پرسشگر و پاسخ‌گو، دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است. مسئلهٔ تامل‌برانگیز، تبیین مراد از اهل ذکر است. پرسش‌شونده کیست؟ اهل کتاب یا آگاه به تاریخ پیشینیان؟ اهل قرآن؟ امامان معصوم؟ یا اهل علم و دانش؟ استناد هر مفسری، ظاهر و سیاق آیات و روایات واردشده در این زمینه ‌است. روایات، به چند دسته تقسیم می‌شود: 1. دربارهٔ شان نزول؛ 2. درباره بیان مقصود از اهل ذکر؛ 3. روایات منحصرکننده اهل ذکر در امامان. مفاد احادیث دسته سوم با ظاهر و سیاق آیات و مورد نزول، تنافی دارد. رفع ید از دو یا یک طرف تنافی، به هیچ وجه جایز نیست. بسیاری از مفسران برای حل مسئله به‌راحتی دسته سوم را کنار گذاشته‌اند. در مقابل، برخی دیگر ظاهر و مورد نزول را نادیده انگاشته‌اند. اما راه‌حل صحیح مسئله با برگزیدن نظری جامع بین ادله مربوط است. یعنی فقط از اطلاق حصر در روایات دسته سوم صرف نظر می‌شود، نه اصل حصر. مطابق این نظر، اهل ‌بیت برترین مصداق اهل ذکرند و حصر آنان، نسبی است. مقتضای قواعد تفسیر و قوانین حل تعارض بین ادله همین نظر است.

An Investigation into Ahle Zekr`s Verses in Commentaries

The paper has focused on the verses of Ahle Zekr, those of mention. In the verses 43 of Nahl and 7 of Anbia, the addresses have been ordered to ask from Ahle Zekr. On the addresses, question, those questioning and those replying the questions there can be found different views. The most considerable problem lies in determining Ahle Zekr, those being questioned. Who are they? Ahle Ketab, those of book, those knowing the history of precedents, those knowing the holy Quran, pure Imams or those of knowledge? The appearance of the verses and traditions in the field is counted as the proof and document of commentators. The traditions in the field have been divided into three groups: 1. those on the situation of revelation, 2. those clarifying Ahle Zek, 3. those restricting Ahle Zekr to pure Imam. What is understood by the meaning of the third group, disagree with the appearance, the context and the state in which these verses have been revealed. One may not leave one or two sides of the disagreement. Yet many commentators have left the third. On the other hand, some have left first and second groups. The view taken in the paper consists in omission of restriction in the third. On this view, Ahle Bayt would be the most cases of Ahle Zekr not the only cases.