توقیفیت صفات الاهی از نظر شیخ مفید و ابن‌سینا

در تاریخ تفکر بشری هیچ مسئله بنیادینی به اندازه شناخت خدا، که جز به واسطه صفات او تعالی مقدور نیست، بشر را به اندیشه وادار نکرده، و پاسخ به نحوه به‌کارگیری این صفات، مطالبه‌ای جدی از متفکران هر عصر، خصوصاً فلاسفه و متکلمان، بوده است. در میان اندیشمندان اسلامی و در فکر کلامی‌فلسفی امامیه، اندیشهٔ شیخ مفید و ابن‌سینا به عنوان تاثیرگذارترین و پایدارترین اندیشه‌ها در حوزه کلام و فلسفه، که تحولات فکری عمیقی را پس از خود سبب شده است، از امتیازات ویژه‌ای در این زمینه برخوردارند. این نوشتار در صدد است با الگو قراردادن این دو فکر فلسفی و کلامی در جغرافیای فکر شیعه، دیدگاه این دو اندیشه را در مسئله‌ای مهم در باب صفات الاهی، یعنی «توقیفیت اسما و صفات الاهی» بررسی کند. در این خصوص هرچند شیخ مفید صراحتاً به توقیفیت، و ابن‌سینا به عدم آن قائل شده، اما هر دو به جواز عقلی آن حکم کرده‌اند؛ لذا با توجه به مبانی مشترک مستنبط و مستخرج از آرای هر دو متفکر و نیز کشف و فهم مبنایی‌نبودن اختلافات ظاهری میان ایشان در مسئله فوق، امتیاز توحیدی فکر شیعه به عنوان مبنای دو فکر و نیز وجه جامع میان کلام امامی و فلسفه اسلامی، به عنوان یافتهٔ نهایی محل تاکید قرار گرفته است.

tawghifiyat of divine attributes according to sheikh mofid and avicenna

in the history of human thinking, no fundamental problem has forced mankind to think as much as the knowledge of god, which cannot grow except through his attributes. answering how to use these attributes has been a serious request from thinkers of every age, especially philosophers and theologians. the view of sheikh mofid and avicenna, as the most influential and stable views in the field of theology and philosophy, which caused profound intellectual changes after them, have special privileges among islamic thinkers and in the theological-philosophical thought of imamiyya. modeling these two philosophical and theological views in the system of shia thought, this article aims to examine them on an important issue regarding divine attributes, that is, tawghifiyat of divine names and attributes. in this regard, although sheikh mofid believes in tawghifiyat, and avicenna does not, both of them have stated that it is intellectually permissible. therefore, taking into account the common bases inferred and extracted from the opinions of both thinkers and paying attention to the lack of fundamental differences between them in this regard, the article concluded the monotheistic value of shiite thought as the basis of the two views and also as the comprehensive aspect between the imami theology and islamic philosophy.