مصارف وقف در عصر ایلخانان با توجه به اوضاع و احوال مذهبی

بی‌تردید به دلیل جایگاه والای وقف در تاریخ اسلام، چگونگی بهره‌برداری از اوقاف تا پیش از قرن هفتم هجری تحت تاثیر مذاهب فقهی بوده است. مولّفان پژوهش حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی با استناد به گزارش‌ها و داده‌های تاریخی و با تکیه بر مطالعات کتاب‌خانه‌ای، همّ اصلی خود را پاسخ‌گویی به ابهام چگونگی تاثیر اوضاع و احوال سیاسی و مذهبی پس از تهاجم مغولان و در عصر حاکمیت ایلخانان مغول (656736 ه.ق.) بر اوقاف نهاده‌اند تا از این طریق به تحلیل اِعمال نفوذ مذاهب فقهی در مصارف وقف دست یابند. بر پایه یافته‌های این پژوهش، به میزان نفوذ علمای هر مذهب در طبقه حاکم استنباطات شرعی آنها در مصارف وقف اعمال می‌شد و در راستای تحول سیاست‌های حکّام ایلخانی، برداشت‌های فقهی در موضوعات مختلف در جامعه آن روز موجب توسعه فرهنگ مصارف وقف شد که یکی از ارکان و شرایط شرعی وقف است. از این‌رو می‌توان گفت میزان انطباق آموزه‌های مذاهب فقهی در وقف و چگونگی مصارف اوقاف در دوره محل بحث با نظر به ادیان و مذاهب متعدّد طبقه حاکم، اعم از ایلخانان و وزرا، عمدتاً متاثّر از مذاهب امامیه، شافعی و حنفی بوده است.

Uses of Endowed Property in the Ilkhanate Era according to Religious Circumstances

Undoubtedly, due to the high position of endowment in the history of Islam, how the endowed property was used before the seventh century A.H. was totally influenced by jurisprudential denominations. The authors of the present study, using the descriptiveanalytical method based on historical reports and data and relying on library sources, seek to resolve the ambiguity of how the political and religious situation after the Mongol invasion and during the Ilkhanate rule affected endowed property in order that they can analyze the influence of jurisprudential denominations on the use of endowments. Based on the findings of this study, to the extent of the influence of the scholars of each religion in the ruling class, their religious inferences were applied in the use of endowments. Therefore, in line with the evolution of the policies of the Ilkhanate rulers, jurisprudential interpretations on various issues in the society of that day led to the development of the use of endowments, which is one of the pillars and religious conditions of donation. Thus, it can be said that the degree of adaptation of the teachings of jurisprudential denominations in donation and how endowments are used in the mentioned period, considering the various religions and denominations of the ruling class, including Ilkhanate rulers and ministers, have been mainly influenced by Imami, Shafei and Hanafi denominations.