بازشناسی تاریخی سیر تطور معنای اصطلاح «رافضه» در سه سده نخست هجری

اصطلاح «رافضه» در سده‌های نخستین بسیار به کار رفته است. این عنوان برای شناساندن گروه‌های شیعی در سده نخست بوده و با گذر زمان در سده‌های دوم و سوم فراگیر شده است. درباره این اصطلاح داوری‌های گوناگون، و گاه متضاد، شده است. معنای اصلی این اصطلاح با گذر زمان دچار تطور شده و معانی دیگری به آن افزوده شده است. پرسش اصلی این است که: عنوان «رافضه» در سه سده نخست چه سیر معنایی‌ای داشته و نخستین کاربردش چه بوده است؟ فرضیه اصلی این است که معنای اصلی «رفض»، ناروا‌شمردن خلافت شیخین بوده که رفته‌رفته دچار تطور در معنا و مفهوم شده است. این نوشتار روش‌های توصیفی‌تحلیلی و چندرشته‌ای را به کار برده و از روش‌های گوناگون فرقه‌شناسی، تاریخی، حدیثی و رجالی بهره برده است. کوشیدیم دیدگاه‌های گوناگون را بررسی کنیم و توانایی سنجش میانشان را فراهم آوریم. دستاورد این مقاله این است که رافضه در چارچوب عنوان فرقه‌ای برای بدنامی شیعیان در سده نخست شکل گرفته و در سده‌های پسین گسترش یافته و دستاویزی برای واپس‌زنی آنها بوده است.

Historical Study of the Semantic Evolution of the Term Rāfīḍa in the First Three Centuries AH

The term Rāfīḍa ​​was widely used in the first centuries. This title was applied to identify Shiite groups in the first century and became widespread in the second and third centuries. There have been various and sometimes contradictory views about this term. The main meaning of this term has evolved over time and other meanings have been added to it. The main question is: what was the meaning of Rāfīḍa ​​in the first three centuries and what was its first usage? The main hypothesis is that the basic meaning of rafḍ (rejection) was to consider the caliphate of Shaykhayn (Abū Bakr and Umar) illegitimate, which gradually evolved in meaning and concept. This article has used descriptiveanalytical and multidisciplinary methods and has employed various approaches of sectarianism, historiography, and hadith studies. We tried to explore different perspectives and provide the ability to evaluate them. The result of this article is that Rāfīḍa was formed within the framework of a sectarian title for the notoriety of the Shiites in the first century and spread in the following centuries being a pretext for rejecting them.