بررسی اندیشه توحید افعالی و سیر تطور آن در میان دانشمندان شیعه امامیه

اندیشه توحید افعالی در میان دانشمندان شیعه یکسان نبوده است. علمای شیعه در قرون میانی در مسئله خلق افعال انسان، که مهم‌ترین رکن توحید افعالی به شمار می‌رود، با معتزله همفکر بودند و هر دو گروه، افعال انسان را از حیطه خالقیت الاهی جدا می‌دانستند. از این حیث در مقابل اشاعره قرار داشتند، زیرا آنها افعال انسان را مخلوق مستقیم خدا به شمار می‌آوردند. این اندیشه در شیعه تا دوره متاخران ادامه داشت، تا اینکه دیدگاه‌های فلسفی و عرفانی صدرالدین شیرازی رواج چشمگیری در عالم تشیع یافت و بسیاری از اندیشه‌های کلامی شیعه، رنگ فلسفی و عرفانی به خود گرفت. توحید افعالی نیز یکی از این اندیشه‌ها بود که در شیعه امامیه کاملاً دگرگون شد و نفی خلق افعال انسان جای خود را به مخلوقیت افعال انسان داد. از این‌رو اندیشه توحید افعالی به گونه‌ای که در میان معاصران رواج دارد نزد متقدمان و متاخران شیعه امامیه پذیرفته نبوده است.

Investigating the Idea of Unity of Actions and Its Evolution among Shiite Imami Scholars

The idea of the unity of actions has not been the same among Shiite scholars. Shiite scholars in the middle ages agreed with the Mutazilites on the issue of the creation of human actions, which is the most important element of the unity of actions, and both groups considered human actions to be separate from the realm of divine creation. In this respect, they were both opposed to the Asharites, because they considered human actions to be a direct creation of God. This concept continued in Shiism until the late period when the philosophical and mystical views of Sadr alDin Shirazi spread in the Shiite world and many Shiite theological ideas took a philosophical and mystical approach. The unity of actions was one of these ideas that completely changed in Twelver Shiism, and the denial of the creation of human actions gave way to their creation. Hence, the idea of the unity of actions, with the interpretation that is common among contemporaries, has not been accepted by the early and late Shiite Imami scholars.