رهیافت روایی به اصول تعامل قرآن با فرهنگ زمانه در کشاکش عرف‌پذیری و جهل‌ستیزی

قرآن با هدف هدایت بشر از ظلمت به سمت نور در جامعه‌ای نازل شد که آمیخته به باورها و سنت‌های جاهلی بود. از این‌رو به اقتضای هدفش می‌بایست به اصلاح فرهنگ جامعه و مبارزه با عناصر جاهلی می‌پرداخت. از سوی دیگر، چون برای تاثیرگذاری و تحول‌آفرینی نیازمند پذیرش و مقبولیت اجتماعی بود، ناگزیر باید اقتضائات فرهنگ زمانه را نیز رعایت می‌کرد. پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که: قرآن، در میانه دو ضرورت عرف‌پذیری و جهل‌ستیزی، مبتنی بر چه اصولی با فرهنگ زمانه تعامل کرده است؟ نظر به آنکه روایات معصومان (ع) شناخت‌نامه قرآن است، پژوهش حاضر این مسئله را در رهیافتی روایی و با روش توصیفی‌تحلیلی بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که اصولی همچون هم‌زبانی با زبان قوم، محصورنشدن در نظام فکری‌فرهنگی زمانه، رعایت اصل تدرّج در اصلاح اجتماعی، همراهی مقطعی با رسومات، پرداختن به مسائل روز، مراقبت از جامعه در مقابل انحرافات نوپدید و در نظر گرفتن ظرفیت افراد، مبنای تعامل قرآن با فرهنگ زمانه بوده ‌است.

Narrative Approach to the Principles of Interaction of the Quran with the Culture of Its Time in the Struggle (ع)etween Following the Custom and Fighting Ignorance

The Quran was revealed with the aim of guiding man(ص)ind from dar(ص)ness to light in a society tainted with superstitious (ع)eliefs and traditions. Therefore, according to its purpose, it had to reform the culture of the society and fight against its ignorant elements. On the other hand, (ع)ecause it required social acceptance and approval in order to (ع)e effective and transformative, it inevita(ع)ly had to comply with the requirements of the culture of the time. The question that arises here is: On what principles did the Quran interact with the culture of its time, in the midst of the two necessities of following the custom and fighting ignorance? Considering that the narrations of the Infalli(ع)les (AS) are the commentary of the Quran, the present study has investigated this issue in a narrative approach with a descriptiveanalytical method. The results show that principles such as spea(ص)ing the language of the people, not (ع)eing confined to the cultural intellectual system of the time, o(ع)serving the principle of gradual social reform, temporary association with customs, addressing current issues, caring for society against emerging deviations and considering the capacity of individuals have (ع)een the (ع)asis of the Quran’s interaction with the culture of the time.