علی بن عباس مَقانِعی و بررسی کتاب فضل الشیعة: جزءپژوهی با هدف شناخت و بازسازی منابع مفقود تاریخی شیعه

شناخت لایه‌های پنهان در منابع کهن موجود که منبع اصلی داده‌های تاریخی به شمار می‌رود، یکی از راه‌های پیشبرد پژوهش‌های عمیق تاریخی است. نتایج چنین شناختی می‌تواند ما را به ریشه‌های اخبار ثبت‌شده و گاه به تجدید نظر در برخی مشهورات یا حل معضلات تاریخی و ... رهنمون شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی یکی از محدثان و مورخان قرن سوم ه.ق. و بررسی یکی از منابع در خور اعتماد، اما مفقود از محدثان شیعی انجام شده است. علی بن عباس مقانعی (متوفای 310 ه.ق.) از رجال حدیثی در دایره راویان ابوالفرج اصفهانی (284356 ه.ق.) در تدوین کتاب مقاتل الطالبیین است. در منابع فهرستی و رجالی از مقانعی و یگانه تالیفش با نام فضل الشیعه یاد شده است. در این پژوهش نو و بدون پیشینه می‌کوشیم با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی و مطالعات کتاب‌خانه‌ای و قواعد بازسازی آثار مفقود، شناختی از مقانعی و محتوای کتابش و راهی برای شناخت بهتر تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری مورخان شیعه، از راه جزء‌پژوهی پیش نهیم. محتوای روایات بازیابی‌شده مقانعی، نشانگر این واقعیت است که تاریخ‌نگاری مقانعی بخشی از منظومه تاریخ‌نگاری علوی با مولفه‌های آن است که با محوریت اهل بیت (ع)، خاصه حقانیت امام علی (ع) در مسئله خلافت و موضوع مهدویت و انتظار متجلی است.

Ali i(ع)n A(ع)(ع)as Maghanei and the Study of the Boo(ص) Fazl alShiah: A Partial Study with the Aim of Identifying and Reconstructing the Missing Shiite Historical Sources

Understanding the hidden layers in the existing ancient sources, which are the main reference of historical information, is one of the ways to advance indepth historical research. The results of such cognition can lead us to the roots of recorded accounts and sometimes to revision of assumptions or resolution of historical pro(ع)lems. The present study aims to identify one of the third century narrators and historians and to examine one of the relia(ع)le (ع)ut missing sources of Shiite narrators. Ali i(ع)n A(ع)(ع)as Maghanei (died 310 AH) is one of the hadith scholars in the circle of narrators of A(ع)olfaraj Isfahani (284356 AH) in compiling the (ع)oo(ص) Maghatel alTale(ع)in. In the sources of cataloging writings and the narrators of hadiths, there is a mention of Maghanei and his only composition entitled Fazl alShiah. In this new and unprecedented research, using descriptiveanalytical method and li(ع)rary studies and rules of reconstruction of lost wor(ص)s, we try to introduce Maghanei and his (ع)oo(ص) and to provide a way to (ع)etter understand the historiography in general and historiography of Shiite historians in particular through component research. The content of the recovered narrations of Maghanei indicates the fact that his historiography is a part of the Alawite historiography system with its components, which is manifested in the issues of caliphate, Mahdism and expectation (ع)y focusing on the Ahl alBayt (AS), especially the legitimacy of Imam Ali (AS).