بررسی و نقد رویکردهای متفاوت اصحاب امامیه در روش‌های کلامی‌فقهی با تاکید بر مواضع امامان

از جمله اختلافات اساسی مسلمانان قرون نخست، که بر دیگر اختلافات نیز سایه افکنده بود، اختلاف در منابع و مصادرِ شناخت موضوعات و تعالیم دینی، و نگاه‌های متفاوت اشخاص و گروه‌ها به شیوه‌های کسب آگاهی همچون سمع، عقل و دل، و ترجیح هر کدام بر دیگری بود. اصحاب امامیه اصلی‌ترین واسطه‌ها و ابزارهای انتقال میراث قولی و سیره عملی امامان شیعه برای مسلمانان بعدی بوده‌اند. حجم عظیمی از آنچه اکنون از میراث اهل ‌بیت (ع) در دست ما است، محصول گفتمان‌ها و سخنانی است که ابتدا در مواجهه مستقیم با آنها یا در زمان خود آنها بوده است. با این همه، آنها نه ‌در مراتب ‌معرفتی، اخلاقی و معنوی در سطوح یکسانی بودند، و نه ‌در روش‌های ‌کلامی‌فقهی. نگاه‌های مختلف‌شان در باب ‌ماهیت عقل، راه‌های کسب معرفت دینی و رویکرد متفاوت برخی از آنها به قیاس، و تقابل جزءنگرشان با امامان از جمله نمونه‌هایی است که علاوه بر گزارش نویسندگان دانش فرقه‌نگاری، شواهد متعدد روایی ‌و رجالی نیز بر آن گواهی می‌دهد. با مطالعه این گزارش‌ها روشن می‌شود که امامان شیعه کوشیده‌اند ضمن ملاحظه استعدادهای مختلف اصحاب، روش‌ها و برداشت‌هایشان را در مسیر صحیح مدیریت کنند. در این نوشتار در پی گزارش و بررسی این نوع تفاوت‌ها و مواضع امامان ‌در برابر آنها هستیم و همچنین با استناد به منابع معتبر حدیثی و رجالی شیعی به چرایی‌اش نیز اشاره می‌کنیم.

A Review and Critique of Different Approaches of the Imami Shiites towards Jurisprudential Theological Methods with Emphasis on the Positions of the Imams

Among the fundamental differences of the Muslims of the first centuries, which overshadowed other differences, were the disagreement over the sources of (ص)nowledge of religious su(ع)jects and teachings, and also different views of individuals and groups on ways of gaining (ص)nowledge such as hearing, intellect, heart, and preferring one to another. Imami Shiites have (ع)een the main medium and means of transmitting the oral heritage and practical life of Shiite Imams to later Muslims. The vast amount of the heritage of the Imams (AS) that is availa(ع)le now is the product of discourses and speeches that were first in direct contact with them or in their own time. However, they are not at the same level in epistemology, morality and spirituality, nor in theologicaljurisprudential methods. Their different views on the nature of reason, the ways of acquiring religious (ص)nowledge, the different approaches of some of them to analogy, and their partial confrontation with the Imams are among the examples which, in addition to the reports of the authors of sectology, are evidenced (ع)y numerous narrative and (ع)iographical proofs. By studying these reports, it (ع)ecomes clear that the Shiite Imams, (ع)y considering the different talents of their companions, have tried to guide their methods and perceptions in the right direction. In this article, we see(ص) to report and examine these differences and the positions ta(ص)en (ع)y the Imams against them, and also point out the reasons for this, citing relia(ع)le hadith and Shiite (ع)iographical sources.