سنخ‌شناسی قرائت‌ها و رویکردهای عاشورایی در عصر مشروطه و پهلوی

نگرش به عاشوراعاشورا، به مثابه یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ شیعه در دوران معاصر، گونه‌های مختلفی به خود دیده است. در این میان، دوران مشروطه و پهلوی پربسامدترین گفتمان‌های درون‌امامی را در حوزه مطالعات عاشورایی عرضه کرده‌اند. جستار پیش رو با توجه به بررسی مقاتل و منابع مطالعات عاشورایی این دوران در پی پاسخ به چرایی شکل‌گیری گونه‌های مختلف قرائت‌ها و رویکردها از عاشورا بر اساس روش توصیفی مطالعات آیینی و تحلیل قرائات جامعه‌شناسیِ متون است. بر مبنای فرضیه این تحقیق شیعیان در حفظ پیام‌ها و پیامدهای این واقعه پس از یک دوره واقعه‌نگاری، به‌تدریج با فاصله‌گرفتن از سبک تاریخ‌نگاری و متاثر از جریان‌های فکری، تاثیر شگرفی در نوع نگارش مقتل با قرائت‌ها و رویکردهای خاص در ادوار بعدی داشته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد تطور گفتمان آیینی در میان جامعه شیعه متاثر از تحولات عصری و جریان‌های نوظهور، از عهد مشروطه تا عصر پهلوی و به‌تدریج تا انقلاب اسلامی، پایه‌های شکل‌گیری قرائت‌ها و رویکردهای جدیدی را فراهم آورده است. رویکردهای چندگانه برگرفته از این عناصر نویافته در مدل‌های گوناگونی همچون شهادت‌طلبی، گرایش سیاسی‌انقلابی و ... در این تحقیق بررسی شده‌اند.

typology of readings and approaches of ʿāshūrā in mashrūtih and pahlavi age

attitude towards ʿāshūrā, as one of the most important events in shiʿite history in contemporary times, has taken different forms. in the meantime, the mashrūṭih and pahlavī eras have presented the most frequent interimāmian discourses in the field. the present study seeks to answer the reason why for the formation of different types of readings and approaches of ʿāshūrā based on the descriptive method of ritual studies and analysis of sociological readings of texts. according to the hypothesis of this research, shiʿites in preserving the messages and consequences of this event after a period of chronology, gradually distancing themselves from the style of historiography and influenced by currents of thought, have had a tremendous impact on the type of maqtal writing with specific readings and approaches in later periods. the findings show that the evolution of religious discourse in the shiʿite community influenced by modern developments and emerging currents, from the mashrūṭih era to that of pahlavī and gradually until the islamic revolution, has provided the basis for the formation of new readings and approaches. multiple approaches derived from these newly discovered elements in various models such as martyrdomseeking, politicalrevolutionary tendencies, etc. have been studied in this research.