بررسی و نقد تقریرات ملاهادی سبزواری از برهان صدیقین از منظر متاخرین

برهان صدیقین یکی از براهین مهم در اثبات وجود خدا است. تقریرهای مختلفی از این برهان از زمان فارابی و ابن‌سینا تا به امروز صورت گرفته است. ملاهادی سبزواری یکی از شارحان تفکر صدرایی و بعضاً در زمره منتقدان آن است که می‌کوشد با پیش‌نهادن چهار تقریر از برهان صدیقین راه جدیدی در مباحث الاهیات بالمعنی الاخص بگشاید. هدف این مقاله بازخوانی این تقریرات است تا روشن کند که راه پیموده‌شده سبزواری تا چه حد مقرون به توفیق بوده است. از طرفی فیلسوفان معاصر، مانند عبدالله جوادی آملی و محمدتقی مصباح یزدی به هنگام نقل این براهین، آن را نقد نیز کرده‌‌اند. در این مقاله می‌کوشیم با اتکا به روش تحلیلی‌توصیفی، این نقدها را تبیین و تحلیل کنیم. نتیجه پژوهش این است که سبزواری فقط در دو تقریر با اتکا به اصالت وجود و صرف‌الوجود در راستای صدیقین قدم نهاده که آن دو تقریر هم خالی از اشکال نیست. یعنی هر دو مبنا از مسائل نظری و نیازمند اثبات است و استفاده از مبانی نظری و تشکیک‌پذیر از اتقان و استحکام برهان می‌کاهد.

a critical study of mullā hādī sabziwārī`s manners of expression on the proof of ṣeddīqīn

the burhāni ṣiddīqīn, the proof of ṣiddīqīn, is one of the most important proofs of the existence of god. various interpretations of this argument have been made from the time of fārābī and ibn sīnā to the present day. mullā hādī sabziwārī is one of the commentators of ṣadrā’s thought and sometimes among its critics who tries to open a new way in ilāhiyyāt bi`l ma`n alakhaṣṣ, theology in its narrowest sense, by proposing four manners of expression for the proof. the purpose of this article is to reread these manners of explanation to measure them. on the other hand, contemporary philosophers, such as abdullāh javādī āmulī and muḥammad taqī misbāh yazdī, have also criticized these arguments while quoting them. in this article, we try to explain and analyze these critiques with a descriptive analytical method. as explained in the article, only in two explanations sabziwārī has taken a step toward the proof on the basis of originality and simplicity of existence, and the step is also a case of objection. that is, both aforementioned bases are theoretical issues and need to be proven, and using such doubtful bases reduces the strength of the proof.