مطالعۀ پیشینۀ مذهبی-تاریخی نماز عطیه بر پایۀ منابع برجای ‌مانده از دورۀ آل‌بویه

نماز عطیه یا نماز جعفر طیار یکی از نماز های شناخته شدۀ مسلمانان و منسوب به جعفر طیار، برادر امام علی (ع) است. با وجود آنکه روایت های مذهبی به خوبی در ارتباط با این نماز مطالبی را بیان کرده اند؛ اما تاکنون اهمیت این نماز از حیث آثار مادی به جای مانده از آن مورد مطالعه قرار نگرفته است. از همین روی ضرورت دارد پرسش هایی همچون اهمیت و جایگاه این نماز در نگاه مسلمانان صدر اسلام و نمودهای مادی آن مورد مطالعه قرار گیرد. هدف اصلی این پژوهش بررسی و مطالعۀ اهمیت نماز عطیه در قرون اولیۀ اسلامی است که بر پایۀ بررسی استنادات منابع مذهبی، تاریخی و برخی شواهد باستان شناسی صورت می پذیرد. در نتیجۀ این پژوهش چنین مشخص می شود که نماز عطیه نه تنها از نماز های بسیار معتبر محسوب می شود و به دفعات در منابع مکتوب بدان اشاره شده است؛ بلکه در برخی از کتیبه های چوبی به کاررفتۀ در دورۀ آل بویه نیز می توان نمودی از آن را ملاحظه کرد که به سفارش امیر عضد الدولۀ دیلمی ساخته شده بودند. با توجه به این موارد چنین می توان بیان کرد که این نماز از قرون اولیۀ اسلامی به بعد، جایگاهی ویژه نزد بسیاری از مردم عادی و حتی حاکمان وقت، داشته است.

a study of the religious-historical background of ʿaṭiyya prayer according to sources from the buyid era

the ʿaṭiyya prayer, attributed to jaʿfar al-ṭayyār, imam ʿalī’s brother, is a widely recognized form of prayer among muslims. while there is extensive information about this prayer in hadiths, its material significance and historical impact have not been thoroughly studied. this research aims to explore the importance of the ʿaṭiyya prayer in early islamic centuries through religious sources, historical records, and archaeological evidence. it demonstrates that the ʿaṭiyya prayer is not only one of the most recognized prayers, frequently cited in written sources, but also that its manifestations can be found in wooden inscriptions from the buyid era, specifically commissioned by amīr ʿaḍud al-dawla al-daylamī. thus, it can be concluded that this prayer held significant importance among both the general public and rulers from the early islamic period.