مناسبات نظری و عملی تصوف و اسماعیلیه از آغاز تا سقوط الموت

ارتباط اسماعیلیان با تصوف در تحقیقات مختلف غالباً در زمانی پس از سقوط الموت گزارش شده است؛ درحالی‌که گزارش‌هایی از مناسبات نظری و عملی این دو گروه پیش از آن زمان وجود دارد؛ درنتیجه این مسئله قابل بررسی است که نخستین ارتباط جوامع اسماعیلی با تصوف چه زمانی بوده است؟ این نوشتار با بررسی منابع و گزارش‌های تاریخی تا پیش از سقوط الموت نشان می‌دهد با شروع نهضت ترجمه که اندیشه‌‌های وحدت وجودی ارسطو میان جوامع مسلمان راه یافت؛ اسماعیلیان نخستین جزء متاثران این اندیشه بودند و ابتدا همراه با جریان‌های باطنی و سپس هم‌نوا با برخی اندیشه‌های حلاج صوفی قرن چهارم عقاید و مناسک خود را شکل دادند؛ آثار نخستین اندیشمندان اسماعیلی، تقیدات صوفیانه برخی از ائمه فاطمی، دوره اعلان قیامت الموت و برگزاری آداب و مناسک صوفی در دربار از مظاهر این ارتباط و مناسبات است.

theoretical and practical relationships between sufism and ismailism from the beginning to the fall of alamut

the historical connection between ismailism and sufism can be traced back to a period preceding the fall of alamut. nevertheless, it is important to note that there exist accounts documenting theoretical and practical associations between these two groups even prior to this era. therefore, it is crucial to explore the earliest instances when ismaili communities began establishing connections with sufism. this article considers historical sources and accounts preceding the fall of alamut, showing that with the beginning of the translation movement when aristotle’s idea of the unity of being entered muslim communities, ismailists were the first to be influenced by the idea. they formed their own beliefs and rites first in association with bāṭin movements and then with certain sufi ideas of ḥallāj in the fourth century ah. this association is manifested in the first works by ismaili intellectuals were sufi immitations of certain fatimid imams, the period of the declaration of uprising in alamut, and performance of sufi rites and practices in their royal courts.