«اتحاد اسلام» از منظر سید جمال‌الدین اسدآبادی و سلطان عبدالحمید دوم

«اتحاد اسلام» از جمله جریان‌های فکری مطرح در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی بود. تحت این عنوان برای مدتی آرمان اتحاد کشورهای اسلامی در برنامه کاری اندیشمندان و حتی کنشگران سیاسی جهان اسلام قرار گرفت. در این میان ایران و عثمانی به عنوان دو کشور مستقل اسلامی نقش پررنگ‌تری ایفا کردند؛ به‌خصوص نقش سید جمال‌الدین اسدآبادی و سلطان عبدالحمید دوم در این زمینه در خور توجه است، چنان‌که اتحاد اسلام هم با نام سلطان عبدالحمید دوم عجین شده و هم تعریف و توصیفش بدون ذکر سید جمال‌الدین اسدآبادی ممکن نیست. در این مقاله در نظر داریم با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای و به شیوه توصیفی‌تحلیلی اشتراکات و افتراقات اتحاد اسلام از دیدگاه سید جمال‌الدین اسدآبادی و سلطان عبدالحمید دوم را بررسی کنیم. یافته‌ها نشان می‌دهد، اتحاد اسلام اندیشه‌ای همگن و یک‌دست نبود و با توجه به موقعیت اجتماعی و جغرافیایی منادیانش تعریف‌های متفاوتی از آن مطرح می‌شد. این مسئله درباره درک منادیان شناخته‌شده و اصلی‌اش، یعنی سید جمال و سلطان عبدالحمید، نیز صادق است و بی‌شک اتحاد اسلام مد نظر سید جمال‌الدین، در ضمن تشابهات بسیار، تفاوت‌هایی نیز با اتحاد اسلام سلطان عبدالحمید داشت.

Islamic Unity from the Perspective of Sayyid Jamal alDin Asadabadi and Sultan Abd alHamid II

Islamic Unity was one of the currents of thought in the late nineteenth and early twentieth centuries. Under this title, for a while, the ideal of unity of Islamic countries was included in the work plan of thinkers and even political activists of the Islamic world. In the meantime, Iran and the Ottoman Empire played a more prominent role as two independent Islamic countries. The role of Sayyid Jamal alDin Asadabadi and Sultan Abd alHamid II in this regard is especially noteworthy, as the Islamic Unity is associated with the name of Sultan Abd alHamid II, and its definition and description is not possible without mentioning Sayyid Jamal alDin Asadabadi. In this article, we intend to examine the similarities and differences of Islamic Unity from the perspective of Sayyid Jamal alDin Asadabadi and Sultan Abd alHamid II, using library resources and descriptiveanalytical method. The findings show that Islamic Unity was not a homogeneous idea and according to the social and geographical position of its preachers, different definitions have been proposed. This is also true of the understanding of the wellknown and main preachers, namely Sayyid Jamal and Sultan Abd alHamid, and undoubtedly Islamic Unity considered by Sayyid Jamal alDin, apart from many similarities, differed from Islamic Unity in the view of Sultan Abd alHamid.