بررسی گرایش به مهدویت در جنبش کیسانیه

کیسانیه از فِرَق‌ مهم شیعی است که در نیمه ‌دوم قرن ‌اول و نیمه ‌اول قرن ‌دوم هجری مطرح شد و در کانون‌ توجه قرار گرفت. کیسانیه ابتدا با تکیه بر شعائر شیعی و گسترش اندیشه‌های ‌غالیانه فعالیتش را آغاز، و در ادامه با تاکید و تمرکز بر مسئله‌ ‌مهدویت و تقویت آن در موضع نظامی‌سیاسی‌اش، علیه بنی‌‌امیه قیام کرد. این پژوهش در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که: بهره‌مندی از مهدویت و اشاعه این اندیشه در میان پیروان این فرقه، تحت چه اوضاع و احوال و اهدافی مطرح شد؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که جنبش‌های سیاسی‌اجتماعی و مذهبی از آن دسته تحولاتی است که در جامعه، عموماً به منظور پیشبرد اهداف و مقاومت در برابر حاکمان‌ ظالم وقت به وقوع می‌پیوندد؛ لذا کیسانیه با توجه به فشار، خفقان و ظلمی که امویان بر مردم روا می‌داشتند با تکیه بر مسئله‌ ‌مهدویت به عنوان نیرویی ‌محرک، در خیزش خود برای ایجاد مدینه ‌فاضله و تحققش از این آرمان استفاده کردند. باید به این نکته توجه داشت که اندیشه ‌مهدویت در کیسانیه در سیری فَرایشی مسیرش را پیمود، زیرا این اندیشه، ابتدا ریشه و پایه‌ای ‌استوار در این جنبش نداشت و در گذر زمان در فِرَق ‌منشعب از آن تغییر مسیر و نگرش داد. این پژوهش در صدد است با بهره‌گیری از روش تاریخی، مبتنی بر توصیف و تحلیل داده‌های ‌تاریخی به پرسش اصلی پاسخ دهد.

Investigating the Tendency towards Mahdism in the Kaysaniyyah Movement

Kaysaniyyah is an important Shiite sect that appeared and came into focus in the second half of the first century and the first half of the second century A.H. The Kaysanites first started their activities against the Umayyads, relying on Shiite rituals and spreading extremist ideas, and then revolted against them, emphasizing the issue of Mahdism and strengthening it in its militarypolitical position. This study seeks to answer the question: What are the conditions and goals under which Mahdism spread and was used among the Kaysanites? The results of this study show that political, social, and religious movements are among the developments that take place in society, generally in order for the advancement of goals and resistance to the tyrannical ruler of the time. Hence, due to the pressure, oppression, and repression that the Umayyads inflicted on the people, Kaysaniyyah, relying on the issue of Mahdism as a driving force, used this ideal in their uprising to create a virtuous city. It should be noted that the idea of Mahdism in Kaysaniyyah took an evolutionary path because this idea did not have a solid root and foundation in this movement at first, and over time, it changed direction and attitude in the sects branched out from Kaysaniyyah. This research intends to answer the main question by using the historical method, based on the description and analysis of historical data.