بازخوانی نظریه افضلیت به ترتیب خلافت و پیامدهای آن

یکی از ویژگی‌های اساسی خلیفه و امام که مسلمانان درباره‌اش اختلاف دارند بایستگی برتربودن او از سایر افراد امت است. برخی از علمای اهل سنت چنین شرطی را برای امام ضروری نمی‌دانند و تقدیم مفضول بر افضل را جایز می‌شمرند. در مقابل، شیعه امامیه و برخی از اهل سنت هرچند در ملاک افضلیت با هم اختلاف نظر دارند، آن ‌را از شرط‌های لازم امامت می‌دانند. بسیاری از اهل‌ سنت در بحث افضلیت، مصلحت را در آن می‌دیده‌اند که تا حد ممکن بحث از امامت را مسکوت بگذارند و در همین راستا و در دوره‌های بعد برای محو ماده نزاع، «ادعای افضلیت به ترتیب خلافت» را مطرح کردند. در این مقاله علاوه بر آنکه سیر تطور افضلیت را بررسی می‌کنیم، با استناد به آیات و روایات، ملاک‌های افضلیت مانند علم، تقوا، شجاعت، جهاد و قدرت بدنی را مطرح، و معضل پیش روی این نظریه را تبیین می‌کنیم. به همین دلیل اهل سنت و حتی خلفای سه‌گانه مسائل را به افضل ارجاع، و او را بر دیگران ترجیح می‌دادند. اساسی‌ترین پیامد این نظریه در بحث «تعارضات در روایات و قضاوت‌ها» است که در این نوشتار با رویکرد توصیفی‌تحلیلی افضلیت امام و نظریه «افضلیت به ترتیب خلافت» و پیامدهای آن بررسی می‌شود.

Rereading the Theory of Superiority in the Order of Caliphate and Its Consequences

One of the basic characteristics of the Caliph and the Imam about which Muslims disagree is the need to be superior to other members of the community. Some Sunni scholars do not consider such a condition necessary for the Imam and believe it is permissible to give priority to the inferior. On the other hand, the Imami Shiites and some Sunnis, although they disagree on the criterion of superiority, regard superiority as a necessary condition for Imamate. Many Sunnis have considered it expedient to be silent about Imamate as much as possible while discussing the issue of superiority, and therefore, in later periods, in order to eradicate the root of conflict, they put forth superiority in the order of caliphate. In this article, in addition to examining the evolution of superiority, its criteria such as knowledge, piety, courage, (ع)ihad and physical strength, based on verses and hadiths, are discussed, and the problem facing this theory is explained.  For this reason, the Sunnis and even the three caliphs referred matters to the best, and preferred him over others. The most basic consequence of this theory is in the issue of conflicts in narrations and (ع)udgments, and in this article, with a descriptiveanalytical approach, the superiority of Imam and the theory of superiority in the order of caliphate and its consequences are scrutinized.