رویکردشناسی مورخان عصر قاجار به عاشورا

عاشورا به عنوان عنصر هویت‌ساز شیعه در طول تاریخ در کانون توجه نویسندگان بوده است؛ در عصر قاجار، با توجه به گرایش‌های مذهبی حاکم بر این دوره بیش از گذشته به آن اهتمام شد. این پژوهش با این پیش‌فرض که متون نوشته‌شده در هر جامعه‌ای انعکاس‌دهنده وضعیت فرهنگی آن جامعه است، با رویکردی متن‌پژوهانه و روشی توصیفی‌تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که: رویکرد مورخان این دوره به عاشورا چه بوده و به چه دلیل به وجود آمده است؟ نتیجه این پژوهش آن است که مورخان این دوره متاثر از فضای حاکم بر جامعه، به‌ویژه دهه‌های ابتدایی عصر قاجار و جنگ‌های ایران و روس، رویکردی حماسی در پیش گرفتند و در دهه‌های بعد به سبب همسویی با حاکمیت و باور عمومی، بسیاری از گزارش‌ها به پُررنگ‌کردن عواطف و احساسات اختصاص داشت و با نگاهی به‌دور از تفکر و مملو از توجه به نظم و شکوه ظاهری، نوعی جبر محتوم که در همه امور از جمله واقعه عاشورا وجود دارد، بیان شده است.

A Study of the Approach of QajarEra Historians to Ashura

Ashura was considered by authors throughout the history as an identity element for the Shi‘a. During the Qajar period, more and more attention was devoted to Ashura given the dominant denominational tendencies of the time. Assuming that writings in each society reflect its cultural condition, this paper deploys a textbased approach and an analyticdescriptive method in order to answer the following question: what was the approach of Qajarera historians to Ashura, and why did it arise? The research concludes that historians of the period were influenced by the dominant context of their society, particularly early decades of the Qajar period and IranRussia wars, as a result of which they adopted an epic approach. In later decades, because of their sympathy with the government and public beliefs, many of their reports highlighted thoughtless emotions, considering apparent order and glory and a predetermined destinies in Ashura and elsewhere.