بررسی تطبیقی عملکرد حسن بن‏ زید با حسن بن‏ علی اطروش با تاکید بر رویکرد مذهبی و فرهنگی

حسن بن‌زید معروف به داعی کبیر (حک: 250270ق) و حسن بن‌علی معروف به ناصر کبیر (حک: 301304ق) در دوران زمامداری‌شان در طبرستان و دیلم، به مقوله دین و پیشرفت تشیع زیدی توجه داشته‌اند؛ اما با توجه به شرایط تاریخی و شخصیتی آن دو، داعی کبیر از منظر سیاسی و ناصر کبیر از جنبه دینی و فرهنگی فعالیت بیشتر و موفق‌تری داشته‌اند؛ از این رو هدف مقاله حاضر بررسی و تبیین عملکرد این دو شخصیت به‌ویژه از لحاظ دینی و فرهنگی است؛ پس مسئله اصلی پژوهش، مقایسه و ارزیابی عملکرد داعی کبیر با ناصر کبیر به‌ویژه از منظر دینی است و اینکه هر یک از آن دو چه تاثیراتی از لحاظ دینی گذاشتند. در پی این مسئله این فرضیه مطرح می‌شود که داعی کبیر یک زیدی متعصب بوده و در ترویج تشیع زیدیه تلاش کرده است؛ اما ناصر کبیر علی‌رغم داشتن مذهب زیدی به فقه امامیه متمایل و نزدیک بوده است. در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی به مسئله اصلی تحقیق پرداخته می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد اقدامات دینی ناصر کبیر در دیلم و طبرستان یکی از زمینه‌های گرایش علویان از تشیع زیدی به تشیع امامی بود و گرایش برخی از شاگردان ناصر کبیر به تشیع امامی، بیانگر این قضیه است.

Comparative Examination of Function of alḤasan b. Zayd with alḤasan b. ‘Alī alUṭrūsh with Emphasis on Religious and Cultural Approach

AlḤasan b. Zayd known as alDa‘ī alKabīr (r. 250270 AH) and alḤasan b. ‘Alī known as alNāṣir alKabīr (r. 301304 AH) have paid attention to the subject of religion and the progress of Zaydī Shiism in their ruling period in Tabaristan and Daylam; but because of historical and personalityconcerned conditions of those two, alDa‘ī alKabīr from political perspective and alNāṣir alKabīr in religious and cultural terms have had more and more successful activity. Thus, the aim of the present essay is the examination and explanation of function of these two personalities especially in religious and cultural terms; so the main subject of the research is the comparison and assessment of function of alDa‘ī alKabīr with alNāṣir alKabīr especially from religious perspective and that what effects each one of those two had in religious terms. Following this subject, this assumption is put forward that alDa‘ī alKabīr was a bigoted Zaydī and has made effort in propagating Zaydīyyah Shiism; but alNāṣir alKabīr, despite belonging to Zaydī denomination, was inclined and close to Imāmiyya fiqh. In this research, the main subject of the research is attended to by descriptive and analytic method. The results of the research indicates that the religious efforts of alNāṣir alKabīr in Daylam and Tabaristan was one of inclination grounds of Alawis from Zaydī Shiism to Imami Shiism and the inclination of some of alNāṣir alKabīr students to Imami Shiism is expressive of this matter