تحلیل محتوای مناظرات توحیدی امام صادق(ع) با ابن‌ابی‌العوجاء

مسئله «توحید» و شبهات مطرح‌شده در این خصوص، از مهم‌ترین پرسش‌های تاریخی در طول بشریت بوده است و فرستادگان الهی تلاش‌های بسیاری برای پاسخگویی و تبیین این موضوع کرده‌اند. در پژوهش حاضر تلاش شده است با استفاده از روش «تحلیل محتوا»، موضوع چگونگی اثبات خالق و صانع و وحدانیت خداوند متعال در میان مناظرات امام صادق(ع) با ابن‌ابی‌العوجاء واکاوی شود.ابن‌ابی‌العوجاء یکی از زندیقان معروف در عصر امام صادق(ع) با نگرش ماتریالیستی بوده که چندین مناظره جدی در موضوعات مختلف دینی با حضرت داشته است. وجه نوآوری این پژوهش استفاده روشمند از روش «تحلیل محتوا» با رویکرد کیفی به‌عنوان روشی میان‌رشته‌ای برای استخراج، طبقه بندی و مقوله بندی یافته های تحقیق است. یافته های پژوهش گویای آن است که امام(ع) در تبیین مسئله توحید از روش ها و اصول گوناگونی بهره جسته که بر دو مبنای قواعد عقلانی و قواعد حسّی تجربی استوار است. بدیهی است استخراج روش مواجهه عالمانه امام صادق(ع) با شبهه‌افکنان، می تواند الگویی مناسب برای احتجاجات عصر کنونی در مواجهه با آرای مخالفان باشد.

A Content Analysis of Debates over Monotheism between Imām alṢādiq and Ibn Abīl‘Awjā’

The problem of “monotheism”—and skepticisms concerning it—has been one of the most important questions throughout the human history, and Messengers of God exerted tremendous efforts to respond to, and account for, the problem. In the present research, by deploying the method of content analysis, we try to rediscover how the creator as well as the oneness of God are proved in Imām alṢādiq’s debate with Ibn Abīl‘Awjā’.Ibn Abīl‘Awjā’ was a wellknown disbeliever and materialist in the period of Imām alṢādiq, and they had a number of serious debates concerning a variety of religious matters. The novelty of our research is the deployment of the method of content analysis with a qualitative approach as an interdisciplinary method for the extraction, classification, and categorization of the findings of the research. The findings show that Imām alṢādiq exploited a variety of methods and principles in his account of the problem of monotheism, which are based on rational rules as well as sensoryexperiential rules. Obviously, the extraction of Imām alṢādiq’s scholarly encounter with skeptics can provide a right pattern for today’s debates and argumentations with opponents.