نقش محوری کلّیت سِعی بر مبنای اصالت وجود در تبیین دلالت‌های فرهنگی اجتماعی روایات

در حیطه چیستی فرهنگ، تاکنون فراوان سخن گفته شده، اما کمتر از مبانی رفیع فلسفه و عرفان اسلامی در هستی‌شناسی این مقوله اجتماعی استفاده شده است. شاید یکی از علل آن اعتباری بودن حیات اجتماعی و فاصله مبانی فرااعتباری فلسفه و عرفان اسلامی از چنین امور اعتباری است. اما به نظر می‌رسد ساحاتی از اجتماع، به‌ویژه ابعاد فرهنگی آن، ساحاتی کاملاً فرااعتباری هستند و در نتیجه، می‌توانند مدخل خوبی برای ورود عمیق مبانی فلسفه و عرفان اسلامی در حیطه مباحث علوم اجتماعی باشند. در این زمینه و برای تبیین ابعاد فرااعتباری فرهنگ، می‌توان بر مبنای اصالت وجود از «کلّیت سِعی» و وجودی سخن گفت و پس از تبیین فلسفی چنین کلیتی وجودی، نشان داد که فرهنگ، مصداق بارزی از کلّیت سِعی است و به صورتی کاملاً حقیقی، منشا اتحاد وجودی افراد اجتماع در ساحت‌های فرامادی جامعه می‌شود. از ثمرات مهم این نوع هستی‌شناسی فرهنگ، فهم عمیق‌تر دلالت‌های فرهنگی برخی روایات است که دلالت‌های آنها کمتر در ادبیات علمی علوم اجتماعی وارد شده‌ است. این مقاله به دو نمونه از مهم‌ترین این دلالت‌های فرهنگی در تبیین رابطه امام و امّت و همچنین رابطه اهالی امّت با یکدیگر در قالب «اخوّت اسلامی» اشاره می‌گردد و نشان داده می‌شود که در حقیقت، محور فرهنگ اصیل جامعه ایده‌آل اسلامی بر پایه همین درک فرااعتباری از نسبت امام و امّت و نسبت اهالی امّت با یکدیگر استوار است.