کاوشی در سیاست‌گذاری فرهنگی هویت کودک مطلوب در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران (مورد مطالعه: قوانین برنامه‌های شش‌گانه توسعه)

هدف این مقاله شناخت سازه‌های معنایی هویت کودک مطلوب در قوانین شش‌گانه برنامه‌های توسعه است. پژوهش مبنایی این نوشتار با رویکرد کیفی انجام شده و روش دستیابی به داده‌های نهایی تحقیق، تحلیل محتوای کیفی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در این برنامه‌های توسعه نه به طور صریح بلکه به گونه‌ای ضمنی ویژگی‌های انسان و در حقیقت کودکان و نوجوانان مطلوب، مجموعاً در 12 مقوله کلی مشخص شده‌اند: 1. مومن، 2. انقلابی، 3. ایرانی، 4. متعهد و مقتصد، 5. حافظ ارزش‌های خانواده، 6. خلاق، 7. قانون‌گرا، 8. تعامل‌گرای فرهنگی، 9. شکوفا، 10. طالب دانش، 11. کنشگر، 12. دوستدار محیط‌زیست. سه سازه کودک مومن، ایرانی و انقلابی، پر بسامدترین نظامواره‌هایی بودند که از این متون استخراج شدند. بر این اساس می‌توان گفت، در چارچوب اسناد مورد بررسی، سیاست‌گذاران فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بنا بر آرمان‌های انقلابی خود قصد داشتند کودک و انسانی مومن، علاقه‌مند به سرزمین ایران، دارای روحیه و خصلت‌های انقلابی، متعهد و مقتصد، حافظ ارزش‌های خانواده، خلاق و قانون‌گرا تربیت کنند. به نظر میرسد، مضمون مشترک و معنابخش همه مقولههای استخراج شده: کودک مومن، ایرانی – اسلامی، انقلابی و وفادار به باورها و ارزشهای اسلام و انقلاب است.برخی از مقولات اساسی نظریه‌های «انسان عامل» و «بازتولید تفسیری» (چارچوب مفهومی پژوهش)، شامل «مومن»، «دوستدار محیط زیست»، «مشارکت جو»، «مسئولیت پذیر»، «شکوفا» و در نهایت «کنشگر»، با مقولات مستخرج از اسناد توسعه‌ای، قابل انطباق هستند. اما مقولات مهم دیگری مانند «تندرست» ،«درون کاوی»، «نیکوکاری»، «زیبایی جویی» و در نهایت «طبیعت آشنا» در اسناد مورد بررسی، جایگاهی نداشتند. ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاران ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﻮﯾﺖ، اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ از ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﻣﯽ در ﻋﺼﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽﺷﺪن، ﺑﻪ ﺳﺎزهﻫﺎی رﻗﯿﺐ ﮐﻪ ﺗﻌﺎرض ﺟﺪی ﺑﺎ ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎی ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﯿﺰان اﺛﺮﮔﺬاری و اﺛﺮﭘﺬﯾﺮی ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻫﻮﯾﺘﯽ ﺧﻮد را افزایش دهند.