ارزیابی و اولویت‌بندی عوامل تاثیرگذار بر اثربخشی و موفقیت سیستم فرماندهی حادثه در صنایع فرایندی ایران با استفاده از روش‌های ahp و dematel

سابقه و هدف: یکی از چالش‌های مهمی که در صنایع فرایندی برای بهبود عملکرد و افزایش بهره‌وری به آن توجه می‌شود، بهینه‌سازی سیستم فرماندهی حوادث است. سیستم فرماندهی حادثه (incident command system) رویکردی استاندارد برای کنترل و هماهنگی مدیریت حوادث در صحنه است . مطالعه‌ی حاضر به‌منظور ارزیابی و اولویت‌بندی عوامل موثر بر اثربخشی سیستم فرماندهی حادثه (ics) با استفاده از روش‌های ahp و dematel در صنایع فرایندی ایران انجام شد.مواد و روش‌‌ها: در این تحقیق، ابتدا به تدوین و طراحی پرسش‌نامه به روش ahp به‌منظور وزن‌دهی به معیارها و اولویت‌بندی آن‌ها و طراحی پرسش‌نامه به روش دیمتل به‌منظور مشخص کردن تاثیرپذیری و تاثیرگذاری متقابل معیارها و زیرمعیارها پرداخته شده است. سپس، پرسش‌نامه‌ها را 15 نفر از فرماندهان حادثه و مسئولان ایمنی صنایع فرایندی و فعالان حوزه‌ی مدیریت بحران شاغل در صنعت نفت و پتروشیمی تکمیل کردند.یافته‌ها: در ارزیابی شاخص‌های اصلی سیستم فرماندهی حادثه با روش ahp، فرماندهی رتبه‌ی یک با وزن معیار 0.256 را به خود اختصاص داده است. در ارزیابی شاخص‌های اصلی در روش دیمتل، فرماندهی بیشترین تاثیرگذاری با وزن معیار 10.59، بیشترین تاثیرپذیری با وزن معیار 11.9 و بیشترین تعامل با سیستم با وزن معیار 21.96 را به خود اختصاص داده است. در نهایت، استانداردسازی با وزن معیار 1.35 و حرفه‌ای‌گری با وزن معیار 1.19 شاخص‌های علّی بودند و فرماندهی با وزن معیار 0.50-، طرح‌ریزی/ ساختار سازمانی با وزن معیار 1- و امکانات و منابع با وزن معیار 0.18- شاخص‌های معلول به حساب آمدند.نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج هر دو روش استفاده‌شده در پژوهش، شاخص فرماندهی دارای اهمیت و اثربخشی بسیار بالایی در موفقیت سیستم فرماندهی حادثه در صنایع فرایندی ایران است. 

evaluation and prioritization of factors affecting the effectiveness of incident command system using ahp and dematel methods in iranian process industries

background and objective: one of the most important challenges that is considered in process industries to improve performance and increase productivity is the optimization of the incident command system (ics). it is a standard approach to control and coordinate the management of incidents on the scene. the present study aims to evaluate and prioritize the factors affecting the effectiveness of the ics using analytic hierarchy process (ahp) and decision-making trial and evaluation laboratory (dematel) methods in process industries in iran.materials and methods: in this research, firstly, a questionnaire was compiled and designed using the ahp method in order to weigh the criteria and prioritize them, and a questionnaire was designed using the dematel method in order to determine the effectiveness and mutual effect of the criteria and sub-criteria. thereafter, the questionnaires were completed by 15 incident commanders, process industry safety officials, and crisis management activists working in the oil and petrochemical industry.results: based on the results, ahp analysis ranked ’command’ highest with a standard weight of 0.256. dematel results demonstrated ’command’ as the most influential (standard weight of 10.59), effective (11.9), and interactive (21.96) indicator. ’standardization’ (1.35) and ’professionalism’ (1.19) emerged as causal factors, while ’command’ (-0.50), ’planning/organizational structure’ (-1), ’facilities and resources’ (-0.18), and ’disability index’ were responsive indicators.conclusion: according to the results of both ahp and dematel methods, the command index assumes critical importance and effectiveness in the success of the incident command system in process industries in iran.