جستاری در ضمیر اشاره به دور در آیات آغازین سوره‌ها

یکی از تعابیر بحث انگیز قرآن، «ذلک الکتاب» و موارد مشابه آن است که در آغاز برخی از سوره‌های قرآن آمده است. بررسی‌ها در این مقاله که از طریق مقایسۀ چنین عبارتی در سوره های مربوط انجام پذیرفته، این نتیجه را حاصل کرده است که مفهوم و مشارالیه اسم اشارۀ «ذلک» و «تلک» در چنین تعابیری، قرآن موجود نیست؛ بلکه لوح محفوظ و علم الهی است. چنان می نماید که خاستگاه وجود چنین تعبیری در آغاز برخی از سوره های قرآن این بوده است که مشرکان راجع به منشا قرآن تردید روا می داشتند و اظهار می کردند که آن از سوی خدا و فرشتگان نازل نشده؛ بلکه القائات شیاطین به پیامبر(ص) است.