گفتمان‌کاوی آیۀ 25 سورۀ انفال در تفاسیر فریقین

گفتمان‌کاوی یکی از روش‌های جدید است که به کشف معنای متن و لایه‌های زیرین آن می‌پردازد. آیۀ 25 سورۀ انفال از آیات موردبحث میان عالمان مسلمان است که نظرات تفسیری گوناگونی پیرامون واژۀ «فتنه» و مفهوم آن ذیل آیه مطرح شده است. توجه به گفتمان مطرح در آیه راهی برای دریافت‌های روشمند معنای مورد نظر در آن است. نوشتار حاضر به‌دنبال پاسخ به این مسئله است که محور اصلی گفتمان آیۀ 25 سورۀ انفال چیست. ازاین‌رو، تلاش شد تا با در نظر داشتن ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و ارزشی‌ای که متن در بستر آن به وجود آمده است به دریافت تازه‌ای از گفتمان آیۀ مورد نظر دست یافت. در پژوهش حاضر، که به روش تحلیل گفتمان انجام شد، با توجه به مفهوم‌شناسی واژۀ فتنه و ساختار زبانی و دستوری آیه و با عنایت به روابط همنشینی و جانشینی، این نتیجه حاصل آمد که دالّ مرکزی گفتمان مورد نظر مفهوم «ولایت» است. با توجه به سیاق آیات و قرائن داخلی و بیرونی، روشن می‌گردد که رسالت پیامبر گرامی اسلام (ص) و دین اسلام جریانی ولایت‌محور است و راه مقابله با فتنه‌ها تمسک به کتاب خدا و سنت پیامبر (ص) و همچنین ولایت است. گفتمان آیۀ 25 سورۀ انفال گفتمانی تحذیری و آگاهانه است که روابط اجتماعی را میان گروه‌های مختلف تنظیم می‌کند. ازاین‌رو، فتنه در نظام مفهومی قرآن جایگاه ویژه‌ای می‌یابد و ساختارهای ارزشی و ضدارزشی حول دالّ مرکزی این گفتمان، که ولایت‌مداری است، شکل می‌گیرد.

discourse analysis of verse twenty-five of the al-anfal chapter in the exegeses of sunni and shia denominations

discourse analysis is one of the new methods that discover the meaning of a text and its underlying layers. verse twenty-five of the al-anfal chapter is one of the verses under discussion between muslim scholars in which different exegetic views regarding the term fitnah (corruption) and its concept in the verse have been addressed. focusing on the discourse in the verse is a way to methodically understand the intended meaning in the verse. the present paper seeks to answer the issue of what is the main essence of the discourse in verse twenty-five of the al-anfal chapter. thus, efforts have been made to achieve new findings from the discourse in the verse under discussion considering the social, cultural, and valuative structures in whose context the verse has emerged. in the present study, which has been done using a discourse analysis method, considering the conceptology of the term fitnah, the verbal structure of the verse, and with regards to the relationships of association and succession, it was concluded that the central denotable of the discourse under discussion is the concept of wilayah (mastership). considering the context of the verses and internal and external evidence, it is clear that the mission of the holy prophet (peace be upon him and his household) and the religion of islam is a wilayah-focused movement and the way to confront corruptions is to hold onto the book of god and the conduct of the prophet and similarly, wilayah. the discourse in verse twenty-five of the al-anfal chapter is a cautionary and conscious discourse that formulates social relationships between different groups. thus, in the conceptual system of the quran, fitnah holds a special position, and the value and anti-value structures form around the central denotable of this discourse which is wilayah.