سنجش آراء تفسیری فریقین در تبیین متعلّق «حقّ» و مرادیابی از «شهید» در آیه 53 فصلت

مفسران فریقین در تبیین مفهوم آیه 53 فصلت، مشهور به آیه آفاق‌وانفس، نظریات هم سویی ابراز نکرده اند؛ لذا مراد از آیات آفاقی، آیات انفسی، متعلّق حقّ و معنای شهید در این آیه، به‌روشنی مشخص نیست. نظر به اهمیت کشف مراد الهی از این کریمه، پژوهش حاضر مدعی است که راز برون رفت از این تشتت آرا، تبیین دقیق متعلّق «حقّ» و وجه تناسب صدر با ذیل آیه شریفه است. ازاین‌رو در این مقاله، با استفاده از روش تحلیلی- انتقادی و پس از عرضه یک طبقه بندی اجتهادی از گونه های مختلف این ارتباط در میان آثار مفسران، رویکرد جدیدی به‌عنوان رویکرد معیار، پیشنهاد شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که انتساب قرآن و آورنده آن به «ربّ العالمین»، امر حقّی است که از دو طریق مستقل و البته غیر هم‌رتبه، یکی ارائه آیات آفاقی و انفسی و دیگری شهادت مُکفی الهی بر این موضوع، توسط مشرکان حجاز قابل‌ردیابی بوده است. در این رویکرد، ارائه آیات آفاقی و انفسی از معنای مصطلح و رایج برآمده از جریان صوفی - عرفانی بیگانه خواهد بود.

an evaluation of exegetic opinions of the shiites and sunnis in explaining the object of “ḥaq” and discovering the meaning of “shahīd” in verse 53 of al-fussilat

sunni and shia exegetes are not aligned in their views regarding the meaning of verse 53 of the al-fussilat chapter, commonly known as the verse of āfāq and anfus (lit. horizons and souls, referring to the external world and the internal one of one’s soul). therefore, the meanings of external signs, internal signs, the object of the words ḥaq (truth, reality) and shahīd (witness and, in other usages, martyr) in this verse are not clear. considering the importance of divine intent regarding this verse, the present article claims that the way of these scattered views is to precisely explain the object of the word “ḥaq” and the consistency of the beginning of the verse with what follows. thus, in this article, utilizing a critical-analytical method, and after presenting a jurisprudential classification of the different types of this relationship in the works of the exegetes, a new approach known as the criteria approach has been suggested. the results of the study show that the attribution of the quran and its bringer to the “lord of the worlds” is a truth that can be traced through the polytheists of hijaz through two independent albeit unequally ranked ways; one is through the presentation of external and internal signs and the other sufficient divine testimony on this subject. in this approach, the presentation of external and internal signs will be separate from the terminological and prevalent meaning arising from the sufi-mystic movement.