بررسی تطبیقی نقش مرجحات ادبی و سیاقی قرائات در تفاسیر مجمع‌البیان طبرسی و معانی القرآن فراء با بیان اثر تفسیری در آیات مربوط

در بین کتب قرائات و علوم قرآن و تفاسیر، شاخص‌های مختلفی در تشخیص رجحان قرائت‌های مشهور بر یکدیگر وجود دارد؛ شاخص‌هایی که عالمان این فن در طول تاریخ این علم همواره بدان‌ها استدلال کرده‌اند. عربیت قرائت، از مهم‌ترین این شاخص‌هاست. همراهی با قواعد مشهور صرف و نحو، افصح بودن و بلاغت که ذیل مباحث ادبی قرار می‌گیرد، از ملاک‌های تشخیص عربیت به‌حساب می‌آید.در شمارش وجوه رجحان قرائات بر قرائت حفص، بیش‌ترین وجه از حیث آماری، متعلق به رجحان ادبی بر اساس قواعد مسلم عربی است؛ به این معنا که در موارد متعددی، قرائت دیگری نسبت به حفص از حیث عربیت، رجحان دارد. همچنین بررسی سیاق آیات نیز در مواردی، بیانگر رجحان قرائات دیگر بر قرائت حفص است. این ترجیحات، سبب تفاوت در انظار تفسیری مفسران نیز شده است. بررسی این وجه رجحان و تحلیل برخی از موارد بر اساس دیدگاه امین الاسلام طبرسی و فراء با نگاهی به برخی دیگر از مفسران فریقین، محور این مقاله است. حل برخی معضلات در توجیه وجه ادبی آیات در تفسیر با توجه به قرائات مشهور دیگر، بیان وجه معنایی روشن‌تر در تفسیر، همراهی علمی فریقین در این جهت و... از نتایج این تحقیق است.

a comparative study of the role of literary preferences and context of readings in tabarsi’s majma al-bayan and farra’s maʿani al-quran with an explanation of the exegetic effect in related verses

among the books of quranic readings and quranic sciences and exegesis, there are different indicators to determine the preference of popular readings over each other; indicators that the scholars of this field have always used in reasoning throughout the history of this science. one of the most important indicators is that the readings are inarabic. adhering to the common laws of arabic usage and syntax, eloquence and rhetoric are counted as some of the criteria for deciding arabicness.when counting the aspects of the preference of readings over the hafs reading, the aspect that is most statistically preferred is the one related to literary preference based on indisputable arabic laws, in the sense that in numerous instances, another reading in terms of arabicness is preferred over the haf reading. similarly, a study of the context of verses in some instances expresses the preference of other readings over the hafs one. these preferences have also led to differences in the exegetic views of interpreters. the focus of this article is to study these aspects of preference and analysis of some of the instances based on the views of tabarsi and farra in comparison to other sunni and shiite exegetes. some of the results of this research include: resolving some of the problems in justifying the literary aspect of verses in exegesis considering other popular readings, explaining the semantic aspect more clearly in exegesis, the academic acceptance of both the sunnis and shias in this aspect, etc.