دلالت و مصداق «ولی دم» در آیه 33 سورۀ اسراء

قرآن کریم حاوی آیات ناظر به امامت است؛ اما دلالت و مصادیق بعضی از این آیات، به‌روشنی مشخص نیست؛ مانند آیۀ *وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتی‏ حَرَّمَ اللَّهُ اِلاَّ بِالْحَقِّ وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیهِ سُلْطاناً فَلا یسْرِفْ فِی الْقَتْلِ اِنَّهُ کانَ مَنْصُوراً* (اسراء/33). پژوهش حاضر، با بررسی منابع روایی و تفسیری فریقین و تحلیل دلالت های آیه، درصدد تعیین دلالت و مصداق «ولی دم» است؛ نتیجه این‌که در کتب روایی شیعه، روایاتی از اهل‌بیت نقل شده که حضرت مهدی(ع)را فرزند امام حسین(ع)، وارث آن بزرگوار و منتقم خونشان معرفی کرده است؛ زیرا امام حسین(ع) نفس محترمه‌ و مصداق برجسته مظلومی هستند که خداوند وعده انتقامش را داده است. همچنین روایات فریقین، تاکید دارند که ولی‌ دم باید وارث مقتول و از نزدیکان مقتول و یا فرزندان و وابستگان نسبی و دارای اختیار برای قصاص، بخشش و یا دیه و هر تصمیم دیگری باشد. اگر وارثی برای مقتول نباشد، حاکم جامعه ولی‌ دم مقتول محسوب می‌شود. پس برفرض این‌که کسی مدعی شود در زمان ظهور وارثی نیست که ولی‌ دم امام حسین (ع) باشد، طبعاً حضرت مهدی(ع) که تنها امام معصوم حاکم هستند، مصداق حقیقی ولی‌ دم برای امام حسین(ع) خواهند بود.

the denotation and referent of the “blood heir” in verse 33 of the al-israʾ chapter

the holy quran contains verses regarding imamate; however, the denotations and referents of some of these verses are not clear, such as the verse: “do not kill a soul [whose life] allah has made inviolable, except with due cause, and whoever is killed wrongfully, we have certainly given his heir an authority. but let him not commit any excess in killing [the murderer], for he has been assisted [by law].”[1] the present research seeks to determine the denotation and referent for “blood heirs” by studying the narrative and exegetic sources of the shia and sunni sects and analyzing the denotations of the verse. as a result, in shiite narrative books, narrations have been cited from the ahlulbayt that introduce imam mahdi (atfs) as the son of imam husayn (peace be upon him), his heir, and the avenger of his blood because imam husayn is a revered soul and a prominent instance of an oppressed and god has the promised his revenge. similarly, both shiite and sunni narrations emphasize that the blood heir must be the heir of the slain and from among his close relatives or children or relatives-in-law and have the authority to demand retribution or blood money or forgive and any other decision. if the slain has no heirs, the ruling authority is considered the blood heir. thus, assuming that one might claim during the time of the reappearance of the imam that there is no heir who can be the blood heir of imam husayn, naturally, imam mahdi, who would be the sole infallible, ruling imam, would be the true instance of a blood heir for imam husayn.