بررسی چیستی و شاخصه‌های «حِکْمَه بَالِغَهٌ» آیه 5 سوره قمر از دریچه تفاسیر فریقین

حکمت بالغه، ازجمله ترکیب‌های قرآنی است که درباره آن، آراء گوناگونی در بیان مراد، مصداق و به‌ویژه شاخصه‌های آن مطرح شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی (با کمک از جدول تحلیل محتوا) و از دریچه تفاسیر فریقین (بیش از 50 تفسیر شیعی و اهل سنت از سده‌های مختلف) به بررسی چیستی و استخراج شاخصه‌های «حِکْمَه‌ بَالِغَه‌» آیه 5 سوره قمر پرداخته است. یافته‌ها از آن حکایت دارد که بیشتر تفاسیر شیعی و سنی، قرآن را همان «حِکْمَه‌ بَالِغَه‌» دانسته‌اند. بااین‌حال مصادیقی چون: وحی الهی، تعالیم و معجزات انبیاء (ع) و سیر ارسال پیامبران (ع) از جانب حضرت حق نیز علاوه بر قرآن، در دایره مصداقی «حِکْمَه‌ بَالِغَه‌» قرار دارد. «حِکْمَه‌ بَالِغَة» ٌ شاخصه‌هایی دارد؛ ازجمله: درنهایت راستی و استواری، حق، تام و کامل بودن، نبود نقصان در آن و غیره. در شاخصه‌های مستخرج از تفاسیر فریقین، مقوله‌های معرفتی نظیر عدم نقصان‌پذیری و تربیتی مانند حکمتی برای ابلاغ به قلوب مستعد مشهود است.

a study of the nature and characteristics of “mature wisdom” in verse five of al-qamar from the view of sunni and shiite exegeses

mature wisdom or ḥikmatun bālighah, is one of the quranic combinations which has given rise to various views regarding its meaning, referents, and especially, its characteristics. the present paper studies the nature and extracts the characteristics of “mature wisdom” in verse five of the al-qamar chapter utilizing a descriptive-analytic method (using the help of a content analysis table) and through the view of shiite and sunni exegesis (more than fifty shiite and sunni exegeses from different centuries). findings show that most shiite and sunni exegeses consider “mature wisdom” to refer to the quran. however, instances such as the following are also within the referential circle of “mature wisdom”: divine revelation, teachings and miracles of the prophets, and the course of the sending of the prophets by god. mature wisdom possesses certain characteristics including the following: it is at the peak of the truth, steadfastness, rightness, completeness, and perfection, contains no defects, etc. in the characteristics extracted from shiite and sunni exegesis, epistemic categories such as infallibility and educational categories such as the wisdom to communicate to willing hearts are evident.