رهیافتی بر نقش قرائن در اختلافات تفسیری آیت‌الله صادقی تهرانی و آیت‌الله جوادی آملی در آیه قصر نماز

توجه به قرائن کلام برای فهم معنا و مراد آن، از اصول عقلایی محاوره میان انسان‌هاست. کشف معانی و مقاصد آیات قرآن کریم نیز از این امر مستثنا نیست؛ زیرا منطبق با زبان بشری و قواعد حاکم بر آن نازل شده است. مفسران قرآن در اصل لزوم توجه به قرائن در تفسیر وحدت نظر داشته، اما در نگرش و نحوه کاربست قرائن، دارای عملکردی متفاوت بوده‌اند که این امر، نقش موثری در بروز اختلافات تفسیری داشته است. پژوهش حاضر، باهدف بررسی و ارزیابی رویکرد صادقی ‌تهرانی و جوادی آملی به انواع قرینه و تاثیر آن در اختلافات تفسیری آیه قصر نماز با روش تحلیلی- تطبیقی، سامان یافته است. نتایج پژوهش، نشان می‌دهد که دو مفسر، باوجود همسویی در روش تفسیری و مذهب، در رویکرد به قرائن و نحوه کاربست آن‌ها در تفسیر آیه، عملکرد متفاوتی دارند که این امر، تاثیر زیادی در اختلافات تفسیری میان آن‌ها داشته است. صادقی تهرانی با توجه به این‌که تا حد زیادی به قرآن‌بسندگی در تفسیر گرایش دارد، بیشتر از قرینه متصل سیاق و منفصل آیات استفاده نموده و به خاطر داشتن دید انتقادی به روایات، از این قرینه در تفسیر آیه کم‌تر استفاده کرده، ولی جوادی آملی هرچند از قرائنی مانند سیاق و آیات مرتبط استفاده نموده، با توجه به این‌که آیه را از آیات‌ الاحکامی می‌داند که روایات معتبر از معصومان (ع) در تبیین آن وجود دارد، بیشتر از قرینه منفصل روایات استفاده کرده است.

an approach to the role of context in the exegetic differences between ayatollah sadeqi tehrani and ayatollah javadi amoli in the verse of shortening the prayers

one of the rational principles of conversation among human beings is attention to the context of words to understand their meaning and intent. discovering the meanings and intent of verses of the quran is also not exempt from this because they have been revealed in accordance with human language and the rules that govern it. quranic exegetes have a consensus regarding the actual necessity of attention to contexts in exegesis; however, they differ in their views and way of utilizing context and this matter has played an effective role in the emergence of exegetic differences. the present study has been organized with the aim of examining and evaluating the approaches of sadeqi tehran and javadi amoli regarding the types of contexts and their effects on the exegetic differences about the verse of shortening the prayers using an analytic-comparative method. the findings of the study show that the two exegetes operate differently in their approach to context and its applications in the interpretation of the verse despite being aligned in their exegetic methods and religious denomination and this matter has a great impact on the exegetic differences between the two. given that sadeqi tehrani is inclined, to a great extent, to quran-sufficiency in interpretation, he has mostly used the conjunct and disjunct contextual proofs of verses and since he has a critical view toward narrations, has used narrative contexts less in the interpretation of the verse. however, even though javadi amoli has used proofs such as context and conjunct verses, considering that he regards the abovementioned verse as one of the verses that contain a religious ruling and that there are reliable narrations from the infallibles (peace be upon them) that explain it, he has mostly used the disjunctive context of narrations.