سنجه‌های درستی‌آزمایی احتمالات تفسیری در روش تفسیر قرآن با قرآن بر اساس اصول‌تحلیل گفتمان

بررسی تفاسیر با روش قرآن با قرآن، نشان می‌دهد مفسران در گزینش آیات مفسِر، متفاوت عمل کرده‌اند و هنگام تعارض احتمالات تفسیری، به دلیل فقدان سنجه‌ها و معیارهای اعتبار، گاه دچار لغزش یا برداشت‌های تفسیری متفاوتی شده‌اند. این پژوهش، با روش توصیفیتحلیلی، اصول تحلیل گفتمان را با اصول و قواعد تفسیر قرآن، تلفیق و تطبیق نموده و برخی از ملاک‌های صحت‌وسقم را شناسایی و معیارهایی را برای ارزیابی روش تفسیر قرآن با قرآن، توصیه کرده است. با تجمیع آیات، روشن می‌شود سنجه اعتبار آیات مفسِّر و معنای ترجیحی واژه هم‌خانواده معنایی، گاهی به دلیل شواهد تاریخی در متن است نه صرف شباهت سیاق لفظی. سنجه‌های درستی آزمایی احتمالات تفسیری، با تلفیق اصول معناشناسی متن و قواعد فهم قرآن، با توجه به بافت کلامی متن (سیاق لفظی) و نگرش سیستمی مفسّر به متن قرآن به دست می‌آید. مهم‌ترین سنجه‌ها بر اساس اصول تحلیل گفتمان متن عبارتند از: سیاق کلامی، توجه به معنای پایه، عرف و نظام معنایی واژگان قرآنی، توجه به هم‌خانواده‌های معنایی، توجه به معناشناسی تاریخی اصطلاحات رایج زمان نزول و کاربرد آن در بافت جمله.

the method of interpreting qur’an with the qur’an; criteria for verifying interpretive probabilities based on the principles of discourse analysis

in short, an examination of the exegeses made by the method of interpreting the qur’an with the qur’an shows that their exegetes have acted differently in selecting the interpreter verses. when there is a conflict between interpretive possibilities, it is observed hence that they sometimes suffer from different interpretive slips or perceptions due to the lack of verification criteria. this research article, which has been done by descriptiveanalytical method, while trying to adapt and integrate discourse analysis with the principles and rules of qur’anic interpretation, has identified some criteria for the verification of the method of interpreting qur’an with the qur’an, and has recommended criteria for its evaluation as well. it becomes clear by combining the qur’anic verses that sometimes, due to historical evidence, the criterion for the validity of the interpreter verses and determining the preferred meaning of the word in question is the semantic resemblance within the text, not just the similarity of the literal context. the criteria for verifying interpretive probabilities are therefore obtained by combining the principles of textual semantics and the rules of understanding the qur’an according to the lexical context and the systematic attitude of the exegete to the qur’anic text. in this particular case, the most important criteria based on the principles of the textual discourse analysis seem to be considering theological context, attention to the basic meanings, the custom and semantic system of qur’anic words, regarding all semantic resemblances, heeding to historical semantics of common terms at the time of qur’anic revelation and its application in the sentences context as well.