سازگاری اسناد حسنات و سیئات به خدا و انسان در آیات 78 و 79 سورۀ نساء در اندیشۀ فخر رازی و امام خمینی

مسئلۀ «اسناد حسنات و سیئات به خدا» به‌مثابه فرعی از فروع مسئلۀ جبر و اختیار، مورد اهتمام فرهنگ قرآنی است. در این میان، در برخی آیات، حسنات و سیئات از جانب خداوند قلمداد شده (نساء:78) اما در برخی دیگر، میان حسنات و سیئات تفکیک به‌وجود آمده و حسنات از جانب خدا و سیئات از جانب انسان قلمداد گردیده است که این تفاوت در اسناد، به‌مثابه چالشی مهم، همواره مورد اهتمام مفسران بوده که در این میان، فخررازی و امام خمینی با دو نگرش متفاوت به بررسی این مسئله پرداخته و با مبانی مختلف، دو دیدگاه برجسته در حل این مسئله ارائه نموده‌اند که در نوشتار حاضر به تنظیم، تقریر، مقایسه و ارزیابی این دو دیدگاه پرداخته شده است. از این رهگذر، مشخص می‌شود که فخررازی با پذیرش دیدگاه کسب، اسناد حسنات و سیئات به خدا را حقیقی دانسته، اسناد سیئات به انسان را از باب «رعایت ادب» و یا «استفهام انکاری» می‌داند؛ این درحالی است که به باور امام خمینی، «خیرات» به خدا و «شرور» به ممکنات، اسناد حقیقی دارند اما «شرور» به خدا و «خیرات» به ممکنات، اسناد مجازی.

The Attribution of Good Deeds and Sins to God or Human in the 78th and 79th Verses of Surah an-Nisa’ Based on the Idea of Fakhr Razi and Imam Khomeini

The attribution of good deeds and sins to God as a subdivision in determinism and free will is noted in the Qur’anic culture. In this regard, good deeds and sins are both attributed to God in some Qur’anic verses (alNisa’: 78) while some other verses make a distinction between good deeds and sins and regard the first coming from God and the latter from human. This difference in attribution has always been discussed by the commentators as a significant challenge. Among the scholars, Fakhr Razi and Imam Khomeini have reviewed this subject with 2 different perspectives and statements. The results of the study show that Fakhr Razi admits the idea of Kasb and therefore he truly attributes both the good deeds and sins to God. He believes that the attribution of sins to human connotes “politeness” and “denial interrogation”. On the other hand, Imam Khomeini holds that the attribution of charities and evil deeds to God is real, while the attribution of evil deeds to God and charities to human is virtual.  © Oshrie, R. (2020) The Attribution of Good Deeds and Sins to God or Human in the 78th and 79th Verses of Surah anNisa’ Based on the Idea of Fakhr Razi and Imam Khomeini. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 6 (11) 161186.  Doi: 10.22091/ptt.2020.4643.1601