بررسی تطبیقی آراء مفسران معتزله، اشاعره و امامیه در مسئلۀ ابتلا و رابطۀ آن با عدل الهی با تاکید بر دیدگاه‌های تفسیری قاضی عبدالجبار، غزالی و فیض کاشانی

از آنجا که رابطه‌ی ابتلا با عدالت الهی از جمله چالش‌های فکری اندیشنمدان اسلامی می باشد پژوهش حاضر در مقام پاسخ به این پرسش است که چگونه سنت ابتلا با عدالت خدا سازگار است،به مقایسه دیدگاه‌های قرآنی سه اندیشمند امامیه،معتزله و اشاعره دراین‌باره پرداخته تا از تدقیق در نظریات‌ آنها، رهیافتی جامع‌تر پیدا کند و ضمنا نقاط قوت و ضعف دیدگاه‌ها معلوم گردد.مقاله حاضر با شیوه توصیف و تحلیل، ابتدا دیدگاه‌های قرآنی عبدالجبار ، غزالی و فیض کاشانی را پیرامون ملاک های ابتلا به دست آورده و به این نتیجه رسیده است که در بسیاری از ملاک ها همسو هستند. و در ادامه با توجه به جهت گیری‌های متفاوت نسبت به عدالت الهی، در مقام مقایسه آرای سه اندیشمند این نکته به دست آمد که اولا؛ بین سنت ابتلا با عدالت الهی با جهت‌گیری معتزله و اشاعره، همخوانی نیست و ثانیا؛ اگر چه انسان‌ها از سوی خداوند به امور مختلف مبتلا می‌شوند،در عین حال آنها با اختیار خویش اعمالی مرتکب شده و جزایی مطابق اعمال نصیبشان می‌شود که این عین عدالت است.در واقع این گونه مقرر شده که آنچه مطابق طبیعت بالقوه انسانی است، با ابتلا بالفعل می شود و این همان عدل الهی است.

A Comparative Study of Mu’tazilite, Ash’arite, and Twelver Shia Quran Interpreters on Affliction and its Relation to the Divine Justice: Evidence from the Tafsir-Oriented Views of Qazi Abd al-Jabbar, Ghazzali, and Fayz Kashani

Received: 20200503   |   Accepted: 20200906  The relation of afflictions and the Divine justice has since been a serious controversy among Muslim thinkers. The present paper attempts to answer this challenge. To do so, this paper tackles their Quranic views so as to get a more comprehensive outlook of their strengths and weaknesses. In a descriptiveanalytical study, first their initial criteria are derived, based on their Quranic outlooks, for they have many criteria in common. As for their differences, concerning the Divine justice, it is found out that there is little agreement among the views of the Mu’tazilites and Ash’arites on the Divine justice and afflictions, and that as men get afflicted based on a Divine will, they commit some crimes and receive their punishments in proportion to their own misconducts, a fact which is the mere justice. In other words, it has been determined that what is in line with the human nature gets activated through affliction and this is the very sense of the Divine justice.     © Barani, A.H; Akhaviyan, M.A; Izadi, M. (2021) A Comparative Study of Mu’tazilite, Ash’arite, and Twelver Shia Quran Interpreters on Affliction and its Relation to the Divine Justice: Evidence from the TafsirOriented Views of Qazi Abd alJabbar, Ghazzali, and Fayz Kashani. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 6 (12) 5775.  Doi: 10.22091/PTT.2020.5634.1769