تحلیل انتقادی دیدگاه علامه طباطبایی و آیت‌الله معرفت درباره بطن قرآن کریم

مساله بطن، ازجمله مباحث چالشی در مورد قرآن است که مفسران تحلیل‌های مختلفی درباره آن داشته‌اند. آراء علامه طباطبایی وآیت‌الله معرفت نیز دراین‌باره، گاهی مختلف و گاهی متعارض هستند که پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی چگونگی و چرایی دیدگاه این دو مفسر معاصر شیعه، درباره  بطن قرآن و ابعاد مرتبط با آن می‌پردازد. بر اساس نتایج پژوهش، اولاً هردو مفسر، بطن را صرفاً «معنا» دانسته‌اند اما در تفسیر، «مصداق» را نیز با عنوان «تاویل» و «جری» برای آن قائلند؛ بر اساس روایات، باید بطن را «معنا» و «مصداق» دانست. ثانیاً علامه، بطن را از سنخ مدلولات مطابقی الفاظ و آیت‌الله معرفت، آن را مدلول التزامی کلام می‌داند؛ اما نمونه‌های بطنی علامه، دارای دلالت التزامی است. ثالثاً علامه، گسترۀ بطن را شامل همۀ آیات قرآن دانسته و آیت‌الله معرفت نیز با وجود درنظرنگرفتن بطن برای آیات‌الاحکام، در آثار بعدی به بیان بطن برای آن‌ها پرداخته و گسترۀ آیاتِ دارای بطن را وسیع در نظر گرفته است. رابعاً، هردو اندیشه‌ور، دست‌یابی به باطن را منحصر به معصوم ندانسته، اما علامه راه کشف آن را از طریق تدبر ممکن می‌داند و آیت‌الله معرفت، از طریق تنقیح مناط و الغای خصوصیت و همگانی کردن آن.

The Critical Analysis of the Views of Allāma Tabātabā’i and Āyatollāh Ma’refat about the Interior of the Noble Qur’an

Received: 2020/11/6  |   Accepted: 2021/5/3One of the challenging discussions about the Qur’an is the issue of its interior that has been confronted with different analyses of the commentators. The ideas of Allāma Tabātabā’i and Āyatollāh Ma’refat in this regard are sometimes either different or contradictory so the present study using a descriptiveanalytical approach reviews how and why the views of these two contemporary Shi’ite interpreters about the Qur’anic Interior and its relevant aspects are different. The results show that: 1. Both of the commentators regard Batn (the interior) as merely “meaning” but in their exegesis, they also consider an “evidence” for that named “interpretation “and “adaptation”; based on traditions, the Interior should be recognized as “meaning” and “evidence”; 2. Allāma regards the interior identical with the words comparative objectives and Āyatollāh Ma’refat considers it to be the obligatory objective of the speech but the interior evidences of Allāma have obligatory implications as well; 3. Allāma maintains that the spread of the interior encompasses all the Qur’anic verses and Āyatollāh Ma’refat after disregarding the interior for the verses of Ahkām, deals with that in his subsequent works and considers a wide range for the verses that have the interior; 4. both thinkers do not hold achieving the interior limited to those who are infallible but Allāma maintains that its discovery would be possible through contemplation and Āyatollāh Ma’refat believes that it is possible by Tanqihe Manāt (inference), negation of the feature, and making that public. © Khani Moqaddam, M; Gharavi, S.S. (2021) The Critical Analysis of the Views of Allāma Tabātabā’i and Āyatollāh Ma’refat about the Interior of the Noble Qur’an. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 7 (13) 127157.  Doi: 10.22091/PTT.2021.5483.1751