بررسی فضای نزول آیهٔ وارثان زمین با تکیه بر تفاسیر فریقین

مطالعۀ آیات قرآن با تکیه‌ بر فضای نزول، پرده از پاره‌ای از حقایق پنهان آیات برمی‌دارد. در این مقاله آیۀ پنجم سورۀ قصص، مشهور به آیۀ وارثان زمین که می‌فرماید: *وَ نُریدُ اَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی اْلاَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ اَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ*، با چنین رویکردی مطالعه شده است. این آیه، چنان‌که از سیاقش برمی‌آید، دلالت دارد بر این که ارادۀ خداوند بر این قرار گرفت که بر بنی‌اسرائیل که تحت استضعاف فرعون بودند، منت نهد و آنان را پیشوایان و وارثان سرزمینی قرار دهد که از آن در کتاب مقدس به‌نام سرزمین موعود یاد شده است. در مقالۀ حاضر، سخن درباره این است که اگرچه سیاق آیه ناظر به بنی‌اسرائیلِ زمان حضرت موسی(ع) است، با عنایت به این که این آیه در دوران پیش از هجرت و متناسب با وضعیت و فضای تحت استضعاف واقع شدن مسلمانان توسط سران شرک نازل شده، بی‌گمان در حکم بشارتی بوده که ایشان نیز مانند بنی‌اسرائیل از ستم رهایی خواهند یافت و به پیشوایی و وراثت سرزمین نایل خواهند آمد. البته این آیه نیز متضمن یک قاعدۀ کلی و گویای سنتی الهی است مبنی بر این که مردمان مستعضف در دوران‌های مختلف، به‌ویژه در آخرالزمان، سرانجام به پیشوایی و وراثت زمین نایل خواهند آمد.