بررسی تطبیقی مبانی تفسیری کشّاف، روح المعانی و الکاشف، درباره شفاعت مسلمان گناهکار

« شفاعت» یکی از باورهای کلامی مشترک میان مشرکان، یهودیان و مسلمانان است. این باور در میان مسلمانان، جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است. از گذشته‌های دور، میان عالمان و مفسران مسلمان درباره پذیرش شفاعت مسلمان گناهکار، اختلاف بوده است. برخی یک‌سره شفاعت را انکار می‌کنند و برخی دیگر آن را می‌پذیرند. گفتنی است، این دو رویکرد بر تفسیر آنان از آیات شفاعت اثرگذار بوده است. به‌نظر می‌رسد، هریک از رویکردهای مذکور در تفسیر آیات شفاعت مبتنی ‌بر یک مبانی است. این نوشتار در صدد واکاوی مبانی این دو رویکرد در تفسیرهای «کشّاف»، «روح المعانی» و «الکاشف» است که هریک به ترتیب نماینده رویکرد اعتزالی، اشعری و شیعی به قرآن است. این نوشتار تلاش می‌کند، مبانی تفسیری رویکرد پذیرش و عدم پذیرش شفاعت نسبت به مسلمان گناهکار را واکاوی کند. با کوششی که انجام شد، روشن گردید که سه مبنا (یگانگی ایمان و عمل، یگانگی ایمان و تصدیق قلبی، یگانگی ایمان و تصدیق قلبی همراه با انجام فرایض) به‌ترتیب بر رویکرد تفسیری «کشّاف»، «روح المعانی» و «الکاشف» اثرگذار بوده است.

Comparative Analysis of the Exegetical Principles in alKashshaf, Ruh olMa’ani, and alKashef about Intercession for the Sinful Muslim

“Intercession” is a common theological belief among Mushrikin (polytheists), Jews, and Muslims. This tenet has played an important role among Muslims. Since the distant past, there has been controversy among Muslim scholars and commentators on whether a sinful Muslim will benefit from intercession or not. Some negate the idea of intercession totally while some others accept it. It should be noted that these two different approaches have been effective on the exegesis of Qur’anic verses. It seems that each of the abovementioned approaches used in the exegesis of intercession verses relies on a certain principle. This study seeks to analyze the foundations of these two approaches in the exegetical books “alKashshaf”, Ruh olMa’ani”, and “alKashef” which respectively represent Mu’tazilah, Ash’ari, and Shi’ite viewpoints about the Qur’an. This paper attempts to delve deep into the exegetical principles of accepting and rejecting intercession for the sinful Muslim. The results revealed that three principles (coherence of faith and act, coherence of faith and heartfelt confirmation, coherence of faith and heartfelt confirmation along with doing religious duties) have been effective on the exegetical approaches of “alKashshaf”, “Ruh olMa’ani”, and alKashef” respectively.Received: 27/5/2018   |   Accepted: 30/1/2018