کارکرد طنز به مثابه سرمایه اجتماعی با تاکید بر طنز عرفانی

بی‏شک یکی از جنبه‏های مهم توسعه پایدار در جامعه استفاده از مفهوم سرمایه، آن هم در وجه اجتماعی آن، است. هرچند واژه سرمایه اساساً در قلمرو اقتصادی به کار می‏رود، از حدود دو دهه گذشته در قلمرو اجتماعی نیز به طور فزاینده مورد پذیرش قرار گرفته است و اکنون یکی از مولفه‌‏های مهم توسعه‏یافتگی شناخته می‏شود. از سوی دیگر، کشف و بهره‏برداری و اشاعه فرهنگ عامه با هدف تقویت شناسه‏های هویت جمعی و تاریخی به مثابه سرمایه اجتماعی و دستیابی به توسعه پایدار در قلمرو اجتماعی کشور یکی از رسالت‏ها و وظایف اصحاب فرهنگ در جامعه است. در این میان، طنز به مثابه یکی از مصادیق پراهمیت در فرهنگ عامه، به دلیل تکیه بر ضمیر ناخودآگاه فرهنگی مردم و بازتولید ارزش‏های اخلاقی متناسب با سنت‏های دینی و ملی کشور، از جایگاهی ویژه برخوردار است. در این جستار تلاش شد به نحو توصیفی‌ تحلیلی و با روش کتابخانه‏ای و اسنادی از طریق تعریف و تبیین جایگاه سرمایه اجتماعی به تعاریف مرسوم حوزه مطایبه و اقسام آن و نیز طنز عرفانی، به منزله نوعی فاخر از طنز، اهتمام شود. با تکیه بر ویژگی‏های این طنز، تلاش شد چشم‏اندازی از کارکردهای اجتماعی آن به مثابه پاره‏ای از میراث معنوی عارفان ارائه و بر اهمیت و ابعاد نظری و ارتباط نظام‌مند آن با سرمایه اجتماعی تاکید شود. طنز عرفانی، به مثابه سرمایه اجتماعی، میراثی است که در طول تاریخ در برخورد با ناهنجاری‏های فردی و اجتماعی در مقام اصلاح و تعالی و توسعه فرهنگی و ارتقای ارزش‏های مدنی و دینی جوامع برآمده است. هدف نهایی این نوشتار باز نگاه داشتن باب تامل سنجشگرانه‏ ارتباط این دو مفهوم (طنز و سرمایه اجتماعی)، به منظور اصلاح و توسعه فرهنگی و ارتقای ارزش‏های مدنی و دینی جامعه، بود.

The Function of Satire as Social Capital With an Emphasis on Mystical Satire

Undoubtedly, one of the important aspects of sustainable development in society is the use of the concept of capital in general and social capital in particular. Although the term “capital” is used primarily in the realm of economics, it has been increasingly accepted in the social sphere in the past two decades such that today it is recognized as one of the important components in development. On the other hand, the discovery, use, and dissemination of popular culture, with the aim of strengthening the collective and historical identities viewed as social capital and achieving sustainable development in the social realm of the country, is one of the missions and duties of cultural figures in society. In the meantime, Satire has a special place as a significant custom within the popular culture due to its reliance on the cultural subconscious of the people and the reproduction of moral values ​​in accordance with the religious and national traditions. This paper has adopted a descriptiveanalytical approach and library and document analysis methods to define and explain the status of social capital and to tackle the common definitions in the quip domain, its types, and mystical satire as a prestigious type of satire. Based on the characteristics of this satire type, an attempt has been made to emphasize the importance of its social functions as a part of the mystical spiritual heritage, its importance, its theoretical dimensions, and its systematic relationship with social capital. When facing individual and social abnormalities, the mystical satire (as a type of social capital) is a legacy that has tried to correct, improve, and develop culture and enhance social and religious values of the societies during the history. The ultimate goal of this article is to keep open the way of the critical reflection on the relationship between these two concepts (satire and social capital) in order to reform and develop culture and promote the social and religious values ​​of society.