چارچوبی برای سرمایۀ اجتماعی از منظر قرآن کریم: یک مطالعۀ کیفی

سرمایه اجتماعی پدیده‏ای جامعه‏محور و بنابراین موقعیتی است. ازین‌رو، در صورتی نقش و کارکرد خود را به‌خوبی ایفا می‏کند که متناسب با فرهنگ بومی حاکم در هر جامعه، از جمله ایران اسلامی، باشد. در این زمینه توسعه مفهوم سرمایه اجتماعی بر اساس تعالیم و منابع اسلامی و به‌خصوص قرآن کریم (کلام خالق) اهمیت و ضرورت می‏یابد. در این پژوهش تلاش شد با استفاده از قرآن کریم چارچوبی در زمینه سرمایه اجتماعی از نگاه این کتاب نورانی تدوین شود. پژوهش حاضر از حیث هدف توسعه‏ای و به لحاظ روش کیفی بود و با نظر به اینکه دستیابی به فهمی عمیق از مفهوم سرمایه اجتماعی از منظر قرآن کریم مورد توجه بود روش پژوهش در این بخش مطالعه موردی کیفی بود. به منظور برشماری مولفه‏های سرمایه اجتماعی در قرآن کریم و پرهیز از هر گونه سوگیری ذهنی در استخراج مولفه‏ها و همچنین تسریع در نتیجه‏گیری، با تمرکز بر قرآن کریم و استفاده از کتب تفسیر راهنما و نمونه، همه سوره‏های این کتاب نورانی مطابق با روش فرایند چرخه‏ای تحلیل (مشتمل بر چهار مرحله: گردآوری اطلاعات، تقلیل احیاگرانه داده‏ها، سازماندهی و تحلیل اطلاعات، تفسیر و نتیجه‌گیری) مطالعه و بررسی شد. در نهایت، به منظور درک بهتر و سریع‏تر مفهوم سرمایه اجتماعی بر اساس قرآن کریم، موارد یافته‌شده در قالب چارچوبی منسجم مشتمل بر مبانی و ابعاد و پیامدهای سرمایه اجتماعی و همچنین جهت‌گیری معنوی تنظیم شدند.

A Framework for Social Capital from the Perspective of Holy Quran: A Qualitative Research

Social capital is a communitybased phenomenon, and therefore situational. So, if it be in line with the indigenous culture of any society, including Islamic Iran, plays its role and function well. However, due to the overcoming of western ideas in scientific topics and concepts, attention to scientific concepts from the dominant cultural and religious perspective in the Islamic society of Iran has become insignificant. While the monotheistic soul ruling the IslamicIranian identity has made necessary the review of scientific concepts in the field of management, including the concept of social capital from an Islamic perspective. In this regard, developing the concept of social capital based on Islamic teachings and sources, and especially the Holy Quran (Creator’s Word), is vital and necessary. Therefore, in this research, it was tried to use the Holy Quran to find out a framework for social capital from the perspective of this Holy book. This study in terms of aim was developmental and methodologically, it was qualitative. Considering that in this study the achievement of a deep understanding of the concept of social capital from the Holy Quran point of view was sought, the method of research in this section was qualitative case study.