لباس و هویت: ابعاد هویت فرهنگی در لباس ایرانی

فرهنگ ایرانی مجموعه‌ای از سنن، آیین، مذهب و زبان است که توانسته در میان اقوام به اصولی نسبتاً واحد برسد. هویّت (پرسش از کیستی) از نگرش‌های فرهنگی زاده شده و جایگاه انسان در هستی را نشان می‌دهد. هویّت گاه بالذات و گاه بالعَرَض است. مسالۀ پوشاک به عنوان یک شان انسانی، نمودی از هویّت فرهنگی به شمار می‏رود. بنابر‌این، ارتباط هویّت و لباس اینگونه است که شان عرضی یا صورت ظاهری لباس، برآمده از رفتار بشری و بالتبع دارای اجزائی ‌متغیر است و بخش ذاتی آن محتوای عمیق دارد و معانی آن، با خُلق انسانی مرتبط است که مفهومی والاتر، ثابت یا با تغییرات کم‌تر دارد، چرا که این مفاهیم از بطن انسان و فرهنگ برآمده از آن نشات می‌گیرند.این نوشتار با هدف بررسی جایگاه لباس، یکی از نمودهای هویّت فرهنگی و بیان مولّفه‏های لباس ایرانی اجرا شد و در صدد پاسخگویی به این پرسش اساسی بود که مولّفه‏های هویّتی در لباس ایرانی کدام است؟ روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و شیوۀ گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای بود. نتایج پژوهش گواه آن بود که کارکرد طرح، رنگ، بافت و تزئینات در لباس، علاوه بر جنبۀ زیبایی‏بخشی، سبب حفظ حرمت بشری و متناسب با تفکّر بومی و ملّی، همسو با شرایط زمانی و مکانی و هم‏سنخ با ارزش‏های تمثیلی در هنرهای سنّتی ایرانی است. به جهت دستیابی به نتایج مطلوب، ایده‌های برخی نظریه‌پردازان سنت‌گرا و کتب تاریخی قرن اخیر در باب پوشاک بررسی شد.