خوانش‌‌ شمایل‌‌ شناسانۀ قالی‌‌ تصویری‌‌ کلیمی موزۀ «bethtzedek»

قالی‌‌های کلیمی گروهی ‌‌از قالی‌‌های تصویری‌‌ قاجاری هستند که محصول تلفیق نقوش مذهبی آیینِ یهود با طرح‌‌های قالی‌بافی دوران خویش‌اند. این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحلیل و تفسیر شمایل‌‌شناسانه یک نمونه قالیچۀ کلیمی را از نظر ساختاری و مضمونی، بررسی و عوامل اثرگذار بر انتخاب موضوع و جهان‌بینی خلق آن را تحلیل کرده است. در این مقاله پس از بیان پیشینۀ تاریخی موضوع و گذر از دو مرحلۀ توصیف و تحلیل، در مرحلۀ سوم به تفسیر همه‌جانبۀ تصاویر توجه شده است. پرسش اصلی پژوهش این است که هنرمندان یا حامیان یهودی‌تبار تا کجا و چه اندازه از باورهای دینی و قومی و سرگذشت تاریخی خود در آفرینش آثار هنری بهره برده‌‌اند و کدام انگیزه و دغدغه‌‌ ایشان را به خلق آثاری این‌چنین با مضامین دینی و قومیتی یهود واداشته و آثاری از این دست در تاریخ هنر به چه منظور خلق شده‌‌اند. نتایج پژوهش، حاکی از این است که شکل ظاهری نقوش قالی بر اساس متون و باور آیین یهود ترسیم و رمزگذاری و متناسب با موازین تصویرگری قاجار تطبیق یا تغییر داده شده‌‌اند. با توجه به منع صریح شمایل‌‌نگاری در آیین یهود در ورای فرم ظاهری، معانی نمادینی نهفته است که تحولات تاریخی و باورهای فرهنگی و ساختاری و بازتاب آنها بر خلق اثر موثر بوده است. شمایل‌‌ها همچون یک متن دینی، مفاهیم والای دینی را به پیروان خود منتقل می‌‌کند، از این منظر قالی مذکور، نمونه‌‌ای از شمایل دینی به‌ ‌شمار می‌‌آید که بر اساس روایت‌‌های منقوش و نشانه‌‌های دینی موجود به احتمال زیاد به نیت پردۀ طاق مقدس، در جهت اهداف یادمانی و تعلیمی تولید شده است.

iconological reading of pictorial jewish carpet at “beth tzedec museum”

jewish rugs were a group of qajar pictorial carpets that were  created by a combination of jewish motifs and persian carpet designs. by using iconology on structure and content, this research has studied and analyzed one of famous jewish rugs to find factors affecting the worldview behind its creation. after studying  the history of the subject, and detailed description and analysis of the work, the motifs have been interpreted. iconology is an important theoretical approach in  arts and methodology that narrates artworks as reflections of political, social and economic contexts, and hails them as evidence of reality of their era. erwin panofsky, an art theorist in imagery, has attempted to implement two methods of iconography and iconology  in the study of pictorial artworks. this  process starts from description of visual elements of the artwork and concludes with the interpretation and analysis of each element and the work as a whole.this research is qualitative and is based on analytical descriptive methods; and by implementing panofsky’s approach, attempts to present a novel interpretation of the jewish pictorial carpet woven in 1890 in kashan, which is being kept at beth tzedek museum in toronto.