بررسی تحلیلی نظریۀ اسکریپت در فرایند القای هنجارها و ارزش‌ها از طریق طراحی مصنوعات

از دیدگاه نظریۀ کنشگر-شبکه، جهان یک نظام از کنشگران است که در آن مصنوعات نیز چون انسان‌ها در ارتباط با سایر کنشگرها درجه‌ای از عاملیت را دارند؛ ازاین‌رو مصنوعات ضمن وساطت کنش‌های مختلف، باعث تغییر و تحول آنها نیز می‌‌شود. عاملیت مصنوعات حاصل نیات سازندگان یا طراحان آنها است. این نیات و مقاصد، توسط برنامه‌های کنشی که اسکریپت نام دارند، در مصنوعات نگاشته می‌شوند. برنامه‌های کنش می‌‌توانند حامل ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی نیز باشند که در این صورت می‌‌توانند رفتارها یا کنش‌های خاصی را به کاربران القا کنند. هدف پژوهش حاضر بررسی توصیفی‌تحلیلی نقش اسکریپت‌‌ها در رابطۀ طراح-محصول-کاربر به‌منظور درک چگونگی القای هنجارهای اجتماعی به‌وسیلۀ مصنوعات است. این پژوهش به‌لحاظ هدف یک مطالعۀ بنیادینظری است که در آن، اطلاعات لازم به شیوۀ کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده و سپس به شیوۀ توصیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. فرایند پژوهش از استخراج مفاهیم و ارائۀ تعاریف از ادبیات پژوهشی آغاز شده و پس از تحلیل آنها نمونه‌هایی از مصنوعات سنتی ایرانی که مشخصاً هنجار یا ارزش خاصی را القا می‌‌کنند معرفی شدند. اسکریپت‌‌‌ها و نحوۀ القای هنجار یا ارزش در هر یک از این مصنوعات نیز بر اساس مبانی نظری تحلیل شد. نتایج این مطالعه وجود اسکریپت‌ها با هدف القای هنجارها و ارزش‌های اجتماعی در مصنوعات بررسی شده را تایید می‌‌کنند.