تحلیل فرم و ساختار کتیبه‌های مناره‌های(میل) آجری دوره‌های غزنوی و سلجوقی در خراسان

قابلیت قلم کوفی در هندسۀ حروف و هم‌آمیختگی آن با نقوش در دوره‌های غزنوی و سلجوقی طیف وسیعی از تزیینات را به مدد ذوق ایرانی بر آثار معماری به جای گذاشته است. هدف، بازخوانی کتیبه‌ها و تحلیل فرم و ساختار نوشتاری حاکم بر مناره‌های راهبر فیروزآباد، خسروگرد، ایاز و کرات از دورۀ غزنوی و سلجوقی در خراسان امروزاست. مقاله به‌دنبال پاسخ بدین سوال است که مضامین کتیبۀ مناره‌های مذکور چیست و ویژگی‌های فرم و ساختاری این کتیبه‌ها چگونه است. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی بوده و جمع‌آوری اطلاعات، بر مبنای اطلاعات کتابخانه‌ای و به‌ویژه برداشت‌های میدانی استوار است. یافته‌ها نشان می‌دهد در کتیبۀ مناره‌ها از ترکیب نوشتار با نقوش گیاهی و گاهی نوشتاری صرف استفاده شده است. در ترکیب کتیبه علاوه بر حروف افراشته،  طراحی خلاق سایر حروف در راستای کشیدگی کتیبه، ضرب‌آهنگ استواری را ارائه داده است. حرف «لا» نقش پویایی در حرکت سیال کتیبه‌ها دارد. تنوع طراحی حروف در کتیبۀ منارۀ فیروزآباد، چشمگیر است و از توان کاتب در ترسیم حروف در ساختار منسجم کتیبه حکایت می‌کند. این صلابت در سادگی منارۀ کرات و خسروگرد نیز عیان است، اگرچه در منارۀ ایاز اندکی مغفول مانده است.