مطالعه نقش مایه انسان در کاشی‌های مجموعه کاخ گلستان

مجموعه کاخ گلستان، یادگاری به جای مانده از ارگ تاریخی تهران، محل اقامت شاهان سلسله قاجار و از زیباترین و کهن‌ترین بناهای پایتخت دویست ساله ایران به حساب می‌آید. این کاخ دارای مجموعه ای از بناهای گوناگون است که در محوطه‌ای بزرگ در کنار هم قرار گرفته‌اند. محوطه باستانی کاخ گلستان پوشیده شده از تزیینات فراوان کاشیکاری است. کاشی‌ها، مجموعه‌ای تصویری از نقش‌های متنوع با مضامین ملی و تاریخی می‌باشند که همگی ویژگی‌ها و شرایط اجتماعی، سیاسی در دوره قاجاریان را به نمایش درآورده‌اند. تلاش نگارندگان در مقاله حاضر بر آن بوده تا ویژگی نقوش کاشی‌های محوطه باستانی کاخ گلستان را بررسی نمایند. آن چه در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است، حضور نقش انسان به عنوان یکی از نقوش اصلی قاجار در این بنا می‌باشد. بر این اساس، پرسش‌های این مقاله به این ترتیب است: در کاشیکاری محوطه باستانی کاخ گلستان از چه نقوشی استفاده شده است؟ نقوش انسانی در کاشی‌های محوطه کاخ گلستان چگونه تصویر شده است؟ روش تحقیق صورت گرفته تاریخی _ تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی (کتابخانه‌ای) و میدانی‌‌ می‌باشد. نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد که از جمله نقوش قابل توجه در این بنا، نقوش انسانی زن و مرد است که در قالب های مختلف واقع گرایانه و انتزاعی به نمایش درآمده‌اند. نقش مرد بیش از نقش زن دیده می‌شود و شیوه ترسیم نقوش انسانی و پوشش شخصیت ها با تاثیرپذیری از شیوه‌های غربی شکل گرفته است. علاوه بر غرب گرایی، نقوش در قالب موضوعی، اصالت فکری ایرانی را حفظ کرده‌اند. از این رو شاهد پیوند هنر ایران و اروپا در نقوش انسانی محوطه باستانی کاخ گلستان می باشیم.

The Study of Human Motifs in Golestan Palace (Kakheh Golestan) Complex’s Tiles

The Golestan Palace complex, residence of Qajar dynasty monarchs, is considered one of the most beautiful and oldest buildings of Iran. This palace consists of a variety of buildings placed beside each other at a large area. The ancient area of Golestan Palace is covered by a lot of tile works decorations. These tiles are a visual set of diverse motifs of national and historical concepts; all portraying and illustrating social and political characteristics and circumstances of Qajar era. The authors of present papar made attempts to investigate the feature of tiles motifs in ancient area of Golestan Palace. What has been studied in present research is the presence of human motif as one of the main Qajar motifs in this building. Accordingly, the following research questions were addressed: Which motifs have been used in the tile works of the ancient area of Golestan Palace? How have been the human motifs depicted in Golestan Palace area? The required data were collected by means of documentary (library) and field surveying approaches and a historical analytical method was used. The results indicate that human motifs of men and women are amongst the significant motifs which have been depicted in different realistic and abstract formats. Motifs of men are more regular than woman’s, and the wester methods had a great effect on depicting human motifs depicting and characters’ clothing. Aside from westernization, motifs have kept Iranian intellectual originality in thematic format. Therefore, we can see a linkage between Iranian and European art in human motifs of Golestan Palace area.